ឧបករណ៍ភ្លេងប្រពៃណីខ្មែរ
ភ្លេង ជា សិល្បៈមួយប្រភេទដែលអាចបំបាត់ការអផ្សុក ឬការហត់នឿយបានមួយគ្រាដែរ ។ អ្នកខ្លះនិយមស្ដាប់ភ្លេងបុរាណ ខ្លះនិយមស្ដាប់ភ្លេងសម័យ ។
នៅ ប្រទេសខ្មែរ ការប្រគំភ្លេងគឺជាការចាំបាច់សម្រាប់ញ៉ាំងបរិយាកាសក្នុងពីធី បុណ្យទាន ពិធីទំនៀមទន្លាប់ផ្សេងៗឲ្យមានសភាពលន្លង់លន្លោច រីករាយរុងរឿង ឬអឹកធឹកឡើង ។ នៅស្រុកខ្មែរ ភ្លេងដែលគេនិយមប្រើតាំងពីបុរាណមកមានច្រើនប្រភេទណាស់ ៖
ក. ភ្លេងពិណពាទ្យ
គេហៅភ្លេងនេះថា ពិណពាទ្យ មកពីក្នុងក្រុមភ្លេងនេះ គេប្រើពិណចាប់ផ្ដើមមុនគេ ។ មានអ្នកខ្លះហៅភ្លេងពិណពាទ្យនេះដោយភ័នច្រឡំថាភ្លេងសៀម តាមការពិតសៀមយកពីខ្មែរយើងទៅវិញទេ ។ សៀមហៅភ្លេងពិណពាទ្យនេះថា ប៉ីពាទ្យ (ពិផាត) ដោយពីដើមគេប្រើប៉ី ឬស្រឡៃនាំមុខគេ ។ តាមលោក ឈិម ក្រសេម បានឲ្យដឹងថា ភ្លេងពិណពាទ្យនេះមានកំណើតមកពីប្រទេសឥណ្ឌាតាំងពីព្រេងនាយ ហើយត្រូវបានខ្មែរយើងកែប្រែផ្លាស់ប្ដូរថែមថយគ្រឿងភ្លេងឲ្យក្លាយ មកជារបស់ខ្មែរ ។ គេបានរៀបភ្លេងពិណពាទ្យជាពីរវង់គឺៈ ពិណពាទ្យវង់តូច (មានប្រដាប់ ៥ គ្រឿង) និងពិណពាទ្យវង់ធំ (មានប្រដាប់ ១០គ្រឿង) ។ នៅក្នុងព្រះរាជវាំងមានភ្លេងពិណពាទ្យពិសេសមួយបែបហៅថា ក្រុមមហោរីព្រះរាជទ្រព្យ (មានគ្រឿងចម្រុះច្រើនបែបយ៉ាងរហូតដល់ ១៦ គ្រឿង) ។
នៅប្រទេសខ្មែរយើង គេលេងភ្លេងពិណពាទ្យកំដររបាំបុរាណក្នុងពិធីបួងសួង (បន់ស្រន់ លាបំណន់) ពិធីក្នុងសាសនា (បុណ្យកឋិន បំបួសនាគ ផ្កាប្រាក់ ពុទ្ធាភិសេក…) និងអាចលេងក្នុងពិធីកំដរបុណ្យសព ។
ខ. ភ្លេងអារក្ខ
គឺភ្លេងដែលប្រគំក្នុងការបញ្ចូលខ្មោចព្រាយបិសាច អារក្ខ អ្នកតា ។ កាលណាមានមនុស្សឈឺ ហើយបើចង់ដឹងអំពីបុព្វហេតុនៃជម្ងឺ គេលែងភ្លេងអារក្ខដើម្បីបញ្ចូលខ្មោច លៀងខ្មោច ។ ក្រៅពីប្រើក្នុងការបញ្ចូលខ្មោច និងលៀងខ្មោច គេអាចប្រើក្នុងការឡើងអ្នកតាដែរ ។
តាមការស្រាវជ្រាវរបស់ក្រុមប្រជុំទំនៀមទម្លាប់ (លោក ជឹម ឈុំ) បានឲ្យដឹងថាភ្លេងអារក្ខនេះមានកំណើតមកពីក្មេងលេងបាយឡុកបាយឡ ។ មានរឿងដំណាលតៗគ្នាថា នៅក្នុងភូមិមួយមានក្មេងប្រុសស្រីជាច្រើនបានប្រជុំគ្នាលេងដោយ មានអ្នកខ្លះធ្វើជាភ្ញៀវ ខ្លះធ្វើជាកូន ហើយនាំគ្នាផឹកស៊ីស្រឹងដេកដួលស្រែកហ៊ោកញ្ជ្រៀវសប្បាយរាល់ៗថ្ងៃ ។ លុះលេងយូរទៅក៏វក់លេងទាំងយប់ទាំងថ្ងៃភ្លេចបាយទឹក ដេកពួន ឪពុកម្ដាយឃាត់យ៉ាងណាក៏ពុំស្ដាប់ ។ ដោយឃើញហេតុចម្លែកយ៉ាងនេះ ចាស់ៗក៏នឹកថាប្រហែលជាមានខ្មោចព្រាយអ្វីមកពង្វក់ចិត្តក្មេង ទាំងនេះ ហើយទើបនាំគ្នាបន់ស្រន់ឡើង ។ នៅពេលដែលគេនឹកនារកខ្លួន ពេលនោះខ្មោចក៏ឆ្លៀតឱកាសចូលមកសន្ធិតក្នុងខ្លួនក្មេងម្នាក់ភ្លាម ហើយបញ្ជាឲ្យចាស់ៗទាំងនោះរៀបសំណែនដោយមានលេងភ្លេងថ្វាយពួកគេ ផង ។ លុះបានផឹកស៊ីឆ្អែតស្កប់ស្កល់ហើយ ខ្មោចក៏ចាកចេញពីរូបក្មេងនោះទៅ ឯពួកក្មេងក៏ឈប់វក់លេងដូចមុនទៀត ។ ចាប់ពីពេលនោះមកចាស់ៗក៏មានជំនឿព្រមទាំងយកខ្មោចជាទីគោរព ទីពឹងក្នុងគ្រាមានភ័យអាសន្ន ។
គ. ភ្លេងខ្មែរ
ជាភ្លេងមង្គល ហេតុនេះហើយបានជាគេលេងតែក្នុងពិធីដែលជាមង្គល ដូចជា ពិធីបញ្ចេញម្លប់កូនស្រី ពិធីមង្គលការ ជាដើម ។ ភ្លេងខ្មែរដែលលេងក្នុងពិធីមង្គលនិមួយៗមិនត្រឹមតែញ៉ាំងឲ្យ បរិយាកាសឲ្យអឹកធឹកប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងនាំមកនូវសិរីសួស្ដីជ័យមង្គលថែមទៀតផង ដែលចាស់ទុំខ្លះបានប្រកាន់ជឿយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន ។ ភ្លេងខ្មែរសម្រាប់ពិធីមង្គលការមានច្រើនបទណាស់សម្រាប់កំដរក្នុង កម្មវិធីនិមួយៗ ដូចជា បទហែកូនកម្លោះចូលរោង ហែកំណត់ ស៊ីស្លាថង់រង កាត់សក់ សែនក្រុងពាលី កូនប្រុសសំពះពេលា កូនស្រីចេញផ្ទឹម ចងដៃ បង្វិលពពិល… ។
បទភ្លេងខ្មែរខ្លះមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងរឿងព្រេងរបស់ខ្មែរ ដូចជា បទខ្ទោរ ខ្នងភ្នំ របងរមាស បន្ទាយប្រសាទ ជ្រង ជ្រងស្រងាត់ ទ្រាំង ដោះក្រាល កន្លេង លេងនៅពេលលៀងភោជនាហារថ្ងៃត្រង់ (ក្រោយពេលស៊ីស្លាកំណត់) ដោយយកតម្រាប់តាមតាដុងយាយជ័យ ដែលឲ្យអ្នកភ្លេងលេងបទទាំងនេះថ្វាយអ្នកតាព្រៃដើម្បីលាមាត់លា កគាត់កាលដែលបន់ស្រន់នៅក្នុងព្រៃ ហើយវង្វេងផ្លូវនៅពេលដែលគាត់ធ្វើដំណើរទៅរៀបការកូនស្រី ។ បទព្រះថោងនាងនាគដែលប្រើលេងនៅពេលសំពះផ្ទឹមកើតមានឡើងក្នុង រជ្ជកាលព្រះថោង (ហ៊ុន ទៀន) ដែលជាបឋមក្សត្រខ្មែរ ។ ព្រះអង្គបានរៀបអភិសេកជាមួយនឹងនាងទាវតី (លីវយី) ដែលជាបុត្រីស្ដេចភូជង្គនាគ លុះរៀបការនៅឋានមនុស្សលោករួចហើយ ស្ដេចភូជង្គនាគបាននាំព្រះថោងទៅជប់លៀងនៅឋានបាតាលម្ដងទៀត ។ ដោយព្រះថោងពុំចេះវិជ្ជាជ្រែកទឹក គេឲ្យព្រះថោងតោងកន្ទុយនាងនាគទើបអាចចុះទៅបាន ។
អាស្រ័យ ដូចមានរឿងរាវខាងលើនេះ ទើបគេនិយមលេងបទព្រះថោងនាងនាគរហូតមក ព្រមទាំងមានទំនៀមឲ្យកូនកម្លោះតោងជាយស្បៃកូនស្រីចូលក្នុង បន្ទប់ទៀតផង ។
ឃ. ភ្លេងឆៃយ៉ាំ
គេលេងភ្លេងឆៃយ៉ាំតែក្នុងពិធីណាដែលជាទីរីករាយដូចជា លេងកំដរពិធីបុណ្យកឋិន បុណ្យផ្កា បំបួសនាគ ជាដើម ។ ភ្លេងឆៃយ៉ាំគឺជាភ្លេងដែលរំភើបសប្បាយខុសប្លែកពីភ្លេងឯទៀត ។ គេមិនទាន់បានដឹងច្បាស់លាស់នូវឡើយទេអំពីកំណើតនៃភ្លេងឆៃយ៉ាំ នេះ ។
ដោយសារចង្វាក់ភ្លេងមាន លក្ខណៈលោត ភ្ញាក់ៗ អ្នកខ្លះក៏យល់ថាភ្លេងឆៃយ៉ាំនេះទំនងជាមានកំណើតមកពីមនុស្ស ជំនាន់ដើមដែលតែងតែមានសភាពភ្ញាក់ផ្អើលក្លាចរអើលប្រៀបបាននឹង សត្វព្រៃភ្ញាក់ផ្អើលពេលឃើញមនុស្ស ។ អ្នកខ្លះទៀតយល់ថាមនុស្សនៅពេលដែលធ្វើកិច្ចការអ្វីមួយបានទទួល ជោគជ័យ តែងតែសប្បាយយ៉ាងខ្លាំងហើយក៏បង្កើតភ្លេងឆៃយ៉ាំនេះឡើងដើម្បី រំលឹកនូវជ័យជំនះនោះ ។
ង. ភ្លេងមហោរី
ជា ភ្លេងប្រជាប្រិយដែលមានលក្ខណៈស្រាលជាងភ្លេងពិណពាទ្យ ។ គេមិននិយមលេងភ្លេងមហោរីកំដរពិធីបុណ្យទានផ្ទាល់ទេ ប៉ុន្តែគេលេងកំដរបរិយាកាសបានដែរ ។ ជាទូទៅ គេលេងភ្លេងមហោរីកំដរល្ខោនមហោរី ។
ច. ភ្លេងគងស្គរ
គឺជាភ្លេងដែលមានសភាពស្រងេះស្រងោចលន្លង់លន្លោច ហេតុនេះហើយបានជាគេលេងតែពេលមានមនុស្សស្លាប់ ឬនៅពេលធ្វើបុណ្យលើកសព ។ ភ្លេងគងស្គរនេះកើតមានឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទត្រសក់ផ្អែម ព្រះអង្គឲ្យអ្នកភ្លេងលេងបទនេះឡើងដើម្បីរំលឹកនូវសម្លេងសត្វយំ សព្វបែបយ៉ាងលាយឡំនឹងស្នូរខ្យល់ ភ្លៀង ផ្គររន្ទះកាលដែលព្រះអង្គធ្លាប់បានស្ដាប់ទាំងយប់ទាំងថ្ងៃពេល ដែលនៅជាម្ចាស់ចំការត្រសក់ផ្អែមនៅឡើយ ។ អ្នកខ្លះហៅភ្លេងគងស្គរថាភ្លេង ទាំមូង ឬ កន្ធ្រាំមូង ។
ឆ. ភ្លេងក្លងឆ្នាក់
ភ្លេងក្លងឆ្នាក់មានសភាពស្រងេះស្រងោចណាស់ គេលេងភ្លេងនេះកំដរបុណ្យសព ហែសព និងបូជាសព ។ អ្នកខ្លះហៅភ្លេងក្លងឆ្នាក់តាមសៀមថា ក្លងខែក ដែលមានន័យថា ភ្លេងស្គរជ្វា ។
ជ. ភ្លេងស្គរយោល
ជាភ្លេងរបស់កងទ័ពដែលព្យួរនៅលើខ្នងដំរី ។ លុះមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ គេយកភ្លេងស្គរយោលសម្រាប់កំដរបុណ្យសព និងកំដរពិធីប្រដាល់ដោយសេរី (គុនខ្មែរ) ។
ឈ. ភ្លេងប៉ីកែវ
គឺជាភ្លេងមួយដែលឋិតនៅក្នុងក្រុមភ្លេងព្រះរាជទ្រព្យ ។ តាមសេចក្ដីរាយការណ៍របស់លោក បាន តេង គ្រូនៃក្រុមភ្លេងព្រះរាជទ្រព្យបានឲ្យដឹងថា ភ្លេងប៉ីកែវនេះគេប្រើលេងនៅពេលចាក់ទឹកដូងថ្វាយព្រះបិដរ (សែនដូនតា) នៅក្នុងព្រះរាជវាំង ។
យោបល់រួម
តាម ការរៀបរាប់រួចមកហើយនេះ បានបង្ហាញឲ្យឃើញថា ភ្លេងបុរាណខ្មែរមានច្រើនប្រភេទច្រើនវង់ ហើយវង់និមួយៗមិនមែនចេះតែយកទៅប្រគំលេងបានគ្រប់ពេលវេលានោះទេ គឺវាមានលក្ខណៈពិសេសរបស់វា តម្រូវទៅតាមកម្មវិធីបុណ្យទាន ពិធីផ្សេងៗថែមទៀតផង ។ ឯតម្លៃរបស់ភ្លេងនិមួយៗគឺឋិតនៅត្រង់ចង្វាក់ភ្លេងសមស្របទៅនឹង កិច្ចការដែលមនុស្សខ្មែរតែងប្រព្រឹត្ត គឺមិនលឿនពេកមិនយឺតពេក មានសភាពធម្មតា ទុក្ខសោក ស្រងេះស្រងោច លន្លង់លន្លោច សប្បាយរីករាយ ។ បទភ្លេងខ្មែរមានសូរស័ព្ទរងំ ស្ដាប់យូរទៅកាន់តែពិរោះៗឡើងៗ ហើយបទនិមួយៗសុទ្ធតែមានខ្លឹមសារ មិនមែនតែងឡើងដើម្បីគ្រាន់តែពិរោះស្ដាប់ ឬបញ្ចើចបញ្ចើឥតន័យនោះឡើយ ៕
ស្លឹក ជាឧបករណ៍តន្ត្រីផ្លុំដែលមានសំនៀងប្រហាក់ប្រហែលនឹងសំនៀងមនុស្ស ហួចដែរ ។ ឧបករណ៍នេះមិនប្រើចូលរួមជាមួយឧបករណ៍ដទៃឡើយ ។ វាគឺជាស្លឹកឈើស្រស់សុទ្ធសាធដែលមានសរសៃរស់ គ្មានរោម អាចបត់បានមិនបាក់ ជាស្លឹកមានសាច់រលោង ដូចជា ស្លឹកក្រវ៉ាន់ ស្លឹកពួច ស្លឹកជ្រៃក្រឹម ស្លឹកលំពស់ ។ល។
នៅ ពេលផ្លុំម្តងៗ គេតែងតែយកស្លឹកស្អាតមួយមកពត់តាមបណ្តោយស្លឹក ហើយញាត់ទៅក្នុងមាត់ដោយបិទបើកគួបផ្សំនឹងអណ្តាតខាងក្នុង រួមជាមួយនឹងកម្លាំងខ្យល់បញ្ចេញពីក្នុងអាចធ្វើឱ្យសំនៀងបត់បែន ទៅតាមចិត្តចង់បាន ។
ស្លឹកឈើ ស្រពោន ឬស្ងួតក្រៀមមិនអាចយកមកផ្លុំឱ្យមានសំនៀងបានឡើយ ពីព្រោះស្លឹកបែបនេះបាត់អស់សរសៃរស់របស់វាទៅហើយ គេត្រូវការតែស្លឹកឈើបេះភ្លាមៗយកមកផ្លុំភ្លាមតែប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះហើយបានជាគេមិនយកទៅប្រគំរួមជាមួយនឹងឧបករណ៍ដទៃក្នុង វង់ផ្សេងៗនោះឡើយ ពីព្រោះមានការលំបាករកស្លឹកភ្លាមៗ និងពិបាកថែរក្សាវាទុកឱ្យបានយូរកុំឱ្យស្រពោន កុំឱ្យស្ងួតក្រៀម ។ ម៉្យាងទៀតស្លឹកមួយអាចផ្លុំបានតែមួយបទ ឬពីរបទប៉ុណ្ណោះ កាលណាវាទក់ គេត្រូវប្តូរស្លឹកថ្មីមួយទៀត ។
ការ ផ្លុំស្លឹកកើតឡើងអំពីការទាក់សត្វ ឬបរបាញ់សត្វនៅក្នុងព្រៃតាំងពីបរមបុរាណមក (និយាយតៗគ្នា) គេផ្លុំស្លឹកត្រាប់សំឡេងសត្វ ឬហៅថាផ្លុំអែបសត្វសម្រាប់ឱ្យសត្វទាំងឡាយដែលឮដូចសំឡេងរបស់វា រត់មករកកន្លែងផ្លុំ ងាយគេនឹងបាញ់នឹងទាក់យ៉ាងស្រួល ។ ក្រោយៗមកទើបគេយកស្លឹកមកផ្លុំជាបទបែបនៅតាមដងព្រៃនៅពេលឃ្វាល គោក្របី ។ល។
អ្នក ផ្លុំស្លឹកច្រើនតែជាអ្នកចេះច្រៀង ចេះហួច ហើយក្រៅពីគេច្រៀង គេហួច គេយកស្លឹកមកផ្លុំជំនួសដើម្បីបកស្រាយមនោសញ្ចេតនាផ្ទាល់របស់គេ នៅពេលដែលគេអផ្សុក ប៉ុន្តែគេចៀសវាងមិនផ្លុំកំសាន្តនៅក្នុងភូមិដែលមានអ្នកស្រុក រស់នៅទេកាលពីសម័យដើម ពីព្រោះគេមានជំនឿថា កាលណាគេផ្លុំច្បាស់ជាមានសត្វព្រៃរត់ចូលស្រុក សត្វព្រៃទាំងនោះនឹងនាំមកនូវឧបទ្រពចង្រៃទាំងឡាយឱ្យដល់អ្នក ភូមិ ។ ម៉្យាងទៀត ភូមិស្រុកទាំងឡាយច្រើនតែសង់នៅក្បែរមាត់ព្រៃ ដែលជាហេតុងាយឱ្យសត្វព្រៃរត់ចូលស្រុកបានដោយស្រួល ។ សំខាន់ទៅទៀត គឺសត្វខ្លាដែលជាសត្វសាហាវក៏ចេះស្តាប់សំឡេងអែបសត្វនេះដែរ ព្រោះសំឡេងនេះជាសំឡេងត្រាប់តាមសត្វស្លូតៗ ដូចជា សត្វក្តាន់ ប្រើស ឈ្លូស ។ល។ ដែលសត្វខ្លាប៉ងជាអាហារ ៕
ស្នែង ជាឧបករណ៍ដែលធ្វើដោយស្នែងគោ ស្នែងក្របី ឬស្នែងទន្សោង ។ ឧបករណ៍នេះមានពីរប្រភេទគឺ ប្រភេទស្នែងវែងឥតអណ្តាត និងប្រភេទស្នែងខ្លីមានអណ្តាត ។
ប្រភេទស្នែងវែងៗឥតអណ្តាត ប្រើប្រាស់គ្មានបទបែបទេ មានតែសំនៀងមួយបែបសម្រាប់ជាសញ្ញា មានសូរវែងៗ សូរទូនៗ ប្រើរួមនឹងឧបករណ៍សន្ធាប់ដទៃទៀត ក្នុងពេលលើកទ័ពទៅធ្វើសង្គ្រាម ម្តងៗកាលពីសម័យបុរាណ ។ ឧបករណ៍ប្រភេទនេះ គេផ្លុំត្រង់ខាងចុងស្នែងដែលមានប្រហោងតូចមួយល្មមផ្លុំ ។ ប្រភេទស្នែងខ្លីមានអណ្តាត ប្រើប្រាស់មានបទបែបតិចតួច ហើយមិនដែលយកទៅប្រគំរួមនឹងឧបករណ៍ដទៃទៀតឡើយ ច្រើនប្រើទោលតែឯង ។
កាល ពីសម័យដើម ឧបករណ៍ស្នែងនេះសម្បូរហូរហៀរណាស់នៅតាមគ្រួសារនីមួយៗ ស្ទើរតែមនុស្សពេញវ័យក្នុងគ្រួសារមានស្នែងគ្រប់ៗគ្នាទាំងស្រី ទាំងប្រុសចេះប្រើប្រាស់វាក៏គ្រប់ៗគ្នាដែរ ។ នៅពេលចេញទៅប្រកបមុខរបររកស៊ីតាមដងព្រៃ ម្នាក់ៗចងព្យួរឧបករណ៍ស្នែងនៅនឹងករបស់ខ្លួន គេប្រើប្រាស់វាសម្រាប់ជាសញ្ញាគ្រប់បែបយ៉ាងតាមបទបែបមានសញ្ញា ហៅប្រមូលគ្នា សញ្ញាមានគ្រោះអាសន្ន សញ្ញាវង្វេងផ្លូវ ឬសញ្ញាសួររកគ្នាតាមព្រៃក្បែរៗខ្លួន និងសញ្ញាផ្សេងៗទៀត។
នៅ តំបន់ព្រៃ គេច្រើនប្រើប្រាស់សត្វដំរីជំនួសកម្លាំងមនុស្ស ។ គេផ្លុំស្នែងហៅដំរីដែលគេបានចិញ្ចឹមយូរមកហើយៗគេលែងវាឱ្យរក ស៊ីនៅព្រៃក្បែរៗគេនោះ ។ នៅពេលឮម្ចាស់ផ្លុំស្នែងហៅ សត្វដំរីត្រូវតែរត់ទៅរកកន្លែងផ្លុំតាមការចំណាំបទរៀងៗខ្លួន របស់ម្ចាស់វា ។ ជួនកាល ពួកហ្មដំរីត្រូវផ្លុំស្នែងនៅពេលដែលដំរីផងខ្លួនចុះប្រេង គេផ្លុំដើម្បីលួងលោមបន្ទន់ចិត្តដំរីឱ្យវានឹកស្រណោះស្រណោកឈរ ស្រក់ទឹកភ្នែក បណ្តោយខ្លួនឱ្យម្ចាស់ចាប់ដាក់ទន្លីងបានយ៉ាងស្រួល ។ ជួនកាលគេផ្លុំស្នែង៣បទក្នុងពិធីបរដំរីបញ្ជាន់ភូមិ៣ជុំដោយ ឱ្យដំរីស្រូបទឹកពីក្នុងពាងទៅព្រួសពេញភូមិដើម្បីសុំសេចក្តីសុខ សប្បាយត្រជាក់ត្រជុំ ។ ក្រៅពីនេះគេប្រើផ្លុំនៅពេលប្រគំបញ្ចូលខ្មោចអារក្សក្នុងពិធី លៀងអារក្សម្តងៗដែរ ។
រូបរាងស្នែង មានធំ មានតូច មានវែង មានខ្លី មិនប៉ុនគ្នាទេ ។ អណ្តាតធ្វើអំពីបន្ទះខ្នងឫស្សីតូចស្តើង មានរាងបួនជ្រុងទ្រវែងដាក់នៅចំកណ្តាលតួស្នែងបិទភ្ជាប់ទៅនឹង ស្នែងដោយក្រមួនឃ្មុំ ឬជ័រសត្វម្រោម ។ អណ្តាតបែបនេះគេអាចផ្លុំ ឬបឺតមានសំនៀងល្អដូចគ្នា ។ ក្នុងពេលផ្លុំម្តងៗ គេប្រើប្រាស់ប្រអប់ដៃស្តាំបិទបើកខាងប្រហោងធំទៅតាមកម្រិតសំនៀង ដែលគេចង់បាន ។ គេប្រើចង្អុលដៃខាងឆ្វេងបិទបើករន្ធតូចខាងចុងដើម្បីកម្រិតសំនៀង ដែលគេចង់បានដែរ ។
បច្ចុប្បន្ន ឧបករណ៍ ស្នែងនេះគ្មានទេតាមគ្រួសារនីមួយៗ ប៉ុន្តែមានតិចតួចបំផុតចំពោះអ្នកចិញ្ចឹមដំរី ឬគ្រួសារដែលរស់នៅតាមតំបន់ព្រៃភ្នំ ។ តាមប្រសាសន៍របស់លោកតា ស៊ុំ សុខ ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥ គាត់មានអាយុ៦២ឆ្នាំជាហ្មដំរីជើងចាស់ម្នាក់នៅតំបន់អង្គរវត្ត មានស្នែងផ្ទាល់ខ្លួនមួយជាកេរមរតក៣តំណរួចមកហើយ ។ គាត់មានប្រសាសន៍ថា «ជីតាទួតរបស់គាត់បាន ប្រាប់គាត់ថា ស្នែងខ្លីៗមានអណ្តាតបែបនេះមានអាយុច្រើនសតវត្សណាស់មកហើយមិន មែនមានត្រឹមសតវត្សដែលគេឆ្លាក់វានៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរនោះ ទេ ។ ពីដើមគេប្រើស្នែងវែងៗគ្មានអណ្តាតសម្រាប់កិច្ចការកងទ័ព ប៉ុន្តែស្នែងខ្លីៗមានអណ្តាតដូចនេះគេប្រើសម្រាប់កិច្ចការផ្សេងៗ ទៅវិញ» ៕
ប្រវតិ្ត «ប៉ីអ»
«ប៉ីអ» ជាឧបករណ៍ប្រើខ្យល់ផ្លុំដោយបៀមលាំ (អណ្តាត) នៅក្នុងមាត់ ។ ឧបករណ៍នេះមានមុខងារសំខាន់ក្នុងវង់ភ្លេងអារក្ស និងក្នុងវង់ភ្លេងការបុរាណ ។ ក្នុងពេលប្រគំរួមម្តងៗ ឧបករណ៍ដទៃក្នុងវង់ភ្លេងទាំងពីរខាងលើនេះ ត្រូវរឹតតាមសំនៀងប៉ីអ ដោយយកសំនៀងប៉ីអជាសំនៀងកំណត់ ។ ឧបករណ៍នេះមានអាយុកាលចំណាស់បំផុតនៅលើទឹកដីយើងនេះ ។ ជាច្រើនតំណមកហើយ រូបភាពរបស់វាពុំមានការផ្លាស់ប្តូរឡើយ ។ រូបភាពដើមដូចប្រើសព្វថ្ងៃនេះ មានឃើញេនៅប្រទេសជប៉ុនផ្លុំប៉ោងមាត់ដូចខ្មែរដែរដោយតន្ត្រីករ ជនជាតិជប៉ុនស្លៀកពាក់បែបប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី ។
សំនៀង របស់ប៉ីអលាន់ឮរ៉ែ ពីរោះដូចគ្នានឹងសំនៀងធម្មជាតិរបស់សត្វរៃយំក្នុងព្រៃព្រឹក្សា ។ ឧបករណ៍ប៉ីអនេះប្រើសំនៀងជាប់ដូចរៃយំពីដើមបទរហូតដល់ចប់បទ ។ អ្នកផ្លុំប៉ីអត្រូវជាអ្នកពូកែខាងបច្ចេកទេសដកដង្ហើមរក្សាខ្យល់ ទុកផ្លុំមិនឱ្យដាច់សំនៀង ។ ក្នុងការបិទបើករន្ធសំនៀង តន្ត្រីករខ្លះប្រើចុងម្រាមដៃ ខ្លះទៀតប្រើគល់ម្រាមដៃ ។ តួប៉ីអ ធ្វើអំពីដើមឫស្សីឃ្លៃ ឬដើមឫស្សីពីងពង់ ឬក៏ប្រភេទឈើរឹងៗដូចជា ឈើគ្រញូង ឈើនាងនួន ឈើខ្មៅ ។ល។ ដើមឫស្សីឃ្លៃ ឬដើមឫស្សីពីងពង់ គឺជាប្រភេទឫស្សីដែលមានប្រហោងរន្ធតូច សាច់ក្រាស់ត្រូវនឹងសំណុំប្រហោងរបស់ប៉ីអ ។ គេយកត្រឹមតែប្រវែង១សាច់ឫស្សី គ្មានជាប់ថ្នាំងមកធ្វើតួប៉ីអ ។ នៅលើតួប៉ីអមានចោះរន្ធសំនៀងច្រើនដូចជារន្ធសម្រាប់បិទក្រដាស មានមួយ (ខ្លះហៅថារន្ធហែប) សម្រាប់ឱ្យប៉ីអមានសំនៀងរ៉ែ ។ រន្ធហែបនេះគេចោះនៅចំហៀងតួប៉ីអ ។ មានរន្ធ៧ទៀតនៅចំពីលើតួ គឺជារន្ធសំនៀងចំដែលមានចន្លោះពីមួយទៅមួយតាមកម្រិតសំនៀងរបស់ ខ្លួន ។ ចំពោះរន្ធសំនៀងនីមួយៗ អាចប្រើបានតែសំនៀងចំមួយគត់ និងសំនៀងចំហៀងមួយទៀតប៉ុណ្ណោះ មិនអាចប្រើសំនៀងបានច្រើនដូចរន្ធខ្លុយឡើយ ។
លាំ (អណ្តាត) សម្រាប់ផ្លុំឱ្យចេញសំនៀងធ្វើអំពីដើមប្របុស មិនចាស់ពេក មិនខ្ចីពេកមានប្រវែងក្រោម១០សង់ទីម៉ែត្រ ។ គេចិតគល់លាំឱ្យមានរាងជមល្មម និងស៊កទៅក្នុងប្រហោងតួប៉ីអឱ្យបានជាប់ ។ នៅខាងផ្លុំ គេកោសឱ្យស្តើង ហើយយកទៅកប់ក្នុងផេះក្តៅឱ្យទន់សាច់ប្របុស រួចគេគាបនឹងត្បុត ដើម្បីឱ្យសំប៉ែតដូចចំពុះទា ទុកយូរថ្ងៃឱ្យស្លាប់សាច់ ទើបគេដោះត្បុតចេញធ្វើយ៉ាងនេះ គឺដើម្បីកុំឱ្យវាបោរប៉ោងវិញបាន ។ គេយកលាំដែលគាបរួចហើយទៅត្រាំក្នុងទឹកកំបោរ និងម្ជូរយ៉ាងយូរ ដើម្បីកុំឱ្យសាច់ប្របុសរីកនៅពេលដែលគេរៀបផ្លុំ ។ លាំណាដែលមានចុងអណ្តាតគាបជាប់គ្នា គេត្រូវគាបពីទោលអណ្តាតមកវិញ ដោយឃ្នាបមួយតូចឱ្យប្រហោងហើបបន្តិចដើម្បីសម្រួលដល់សំនៀង ។ លាំណាដែលមានប្រហោងអណ្តាតហើបហើយ ក៏គេត្រូវប្រើឃ្នាបតូចៗ២ ឬ៣ (ហៅថាស្នាប់) ធ្វើអំពីបន្ទះផ្តៅតូចស្តើងដែរ ដើម្បីសម្រួលដល់ប្រហោងអណ្តាតតម្រូវតាមសំនៀងត្រូវការ ។
តាម ធម្មតា ប៉ីអនៅតាមក្រុមភ្លេងនីមួយៗក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានកម្ពស់សំនៀងមិន ស្មើគ្នាសុទ្ធសាធនោះទេ គឺអាស្រ័យមកពីទំហំប្រវែងប្រហោងសំនៀងមិនស្មើគ្នា ទៅតាមសំណុំលក្ខណៈឫស្សីដែលយកមកធ្វើជាតួប៉ីអនោះ ។ តន្ត្រីករដែលជាអ្នកធ្វើប៉ីអតាំងពីបរមបុរាណមកនៅតែគោរពក្បួន ខ្នាតចោះរន្ធសំនៀងតាមបែបបុរាណដាច់ខាតមិនលម្អៀងឡើយ ។ ដោយយកខ្នាតជារបៀបកាច់បត់ជាផ្នត់មកចោះរន្ធ ។ គេយកខ្សែដែលមានប្រវែងស្មើនឹងប្រវែងតួប៉ីអមកបត់ជា១១ផ្នត់ ស្នើៗគ្នា រួចគេចាប់លាផ្នត់ទាំងនោះដាក់លើតួប៉ីអ ដើម្បីវាស់រកចំណុចរន្ធសំនៀងនីមួយៗ ។
ពី ត្រឹមកន្លែងស៊កលាំទៅរន្ធសំនៀងទី១ មាន២ផ្នត់ (២/១១) រន្ធទី២ មាន៣ផ្នត់ (៣/១១) រន្ធទី៣ មាន៤ផ្នត់ (៤/១១) រន្ធទី៤ មាន៥ផ្នត់ (៥/១១) រន្ធទី៥ មាន៥ផ្នត់ (៦/១១) រន្ធទី៦ មាន៥ផ្នត់ (៧/១១) រន្ធទី៧ មាន៥ផ្នត់ (៨/១១) និងពីររន្ធទី៧ ទៅចុងតួប៉ីអមាន៣ផ្នត់ (៣/១១) ប្រវែង៣ផ្នត់នៃចុងតួនេះ គេអាចកាត់ចុងចោលខ្លះដើម្បីជួយតម្រូវសំនៀងរន្ធទី៧ ប្រសិនបើសំនៀងនៃរន្ធនេះទាបពេកដោយមូលហេតុប្រហោងឫស្សីមិនល្អ ។ ចំណែករន្ធហែប (រន្ធបិទក្រដាស) នៅទន្ទឹមរន្ធទី១ពីចំហៀង រីឯរន្ធចំហៀង (រន្ធមានសំនៀងចំហៀង) នៅចំពាក់កណ្តាលរន្ធទី១ និងរន្ធទី២ ផ្នែកខាងក្រោម ៕
ឧបករណ៍ផ្លុំប្រើខ្យល់ ប៉ីពក
ប៉ីពក ជាឧបករណ៍ផ្លុំប្រើខ្យល់ជាប់ដូចប៉ីអដែរ ។ ឧបករណ៍នេះមានអាយុយូរយារណាស់មកហើយ ។ បើតាមប្រសាសន៍របស់តន្ត្រីករបុរាណចាស់ៗច្រើនតំណមកហើយថា ប៉ីអខ្មែរយើងមានកំណើតជាង២០០០ឆ្នាំហើយ ។ ប្រហែលដូនតាយើងសំអាងទៅលើមុខងារសំខាន់ៗ និងវត្តមានរបស់វាដែលមានភាពស្ថិតស្ថេរក្នុងវង់ភ្លេងអារក្ស និងក្នុងវង់ភ្លេងទាំងពីរនេះ ប៉ីអមានមុខងារសំខាន់ៗត្រង់ក្នុងវគ្គណាដែលជាពិធីត្រូវធ្វើឡើង សម្រាប់អង្វរករ ឬបួងសួងអញ្ជើញ ។ នៅក្នុងពិធីលៀងអារក្ស ផ្លុំប៉ីពកត្រង់ពិធីអំពាវនាវសុំអញ្ជើញគ្រូតូច គ្រូធំ ខ្មោចព្រាយ អារក្ស អ្នកតាព្រៃភ្នំទាំងឡាយ អញ្ជើញរួបរួមក្នុងពិធីលៀងអារក្ស ប៉ីពកប្រគំបទនិមន្ត រួមជាមួយអ្នកចម្រៀងម្នាក់ ។ ត្រង់ពិធីសុំអង្វរករអញ្ជើញសម្តេចព្រះគ្រូ (មេខ្មោចធំ) មកត្រួតពិនិត្យសកម្មភាពខ្មោចទាំងឡាយ ប៉ីពកប្រគំបទសុរិន្ទខ្នងភ្នំ ពេលសម្តេចព្រះគ្រូយាងត្រឡប់ទៅវិញ ប៉ីពកប្រគំបទទាក់ដំរី (ចាប់ដំរីឱ្យសម្តេចព្រះគ្រូជិះយាងត្រឡប់ទៅវិញ) ។
នៅ ក្នុងពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ត្រង់វគ្គបញ្ចូលក្រយា គឺជាពិធីអង្វរករលោកមេបាឱ្យចាប់ផ្តើមទឹកខ្ពុរមាត់ បើកគ្របសាជីភោជនាហារ ចាប់ស្លាបព្រាពិសាភោជនាហារ ប៉ីពកប្រគំបទសុរិន្ទខ្នងភ្នំ ។ ត្រង់វគ្គទៅទាក់ដំរីក្នុងព្រែសម្រាប់យកមកឱ្យកូនប្រុសជិះទៅ មុជទឹកស្ទឹង ក្រោយពីបានកាត់សក់រួច នៅក្នុងព្រៃនៅពេលគេទៅទាក់ដំរី គេនាំគ្នាបញ្ជាន់មេមត់អង្វរករមេមត់សុំអនុគ្រោះឱ្យគេទាក់ដំរី បាន ប៉ីពកប្រគំបទសុរិន្ទខ្នងភ្នំសម្រាប់មេមត់ និងប្រគំបទទាក់ដំរីសម្រាប់ទាក់ដំរីបាន ។ ត្រង់វគ្គទៅរកល័ក្តកន្លង់ជុំ បេះល័ក្តមិនបានគេអង្វរករខ្មោចទេព្រក្ស អ្នកតា ឬបញ្ជាន់ខ្មោចមេមត់ ដើម្បីជួយអនុគ្រោះដល់គេ ប៉ីពកប្រគំបទសុរិន្ទខ្នងភ្នំ ។ ត្រង់វគ្គឱ្យបាយព្រលឹង បួងសួងឱ្យព្រះព្រហ្មចុះមកប្រសិទ្ធពរ និងជួយរក្សាបាយព្រលឹងសូមឱ្យបាយព្រលឹង សូមឱ្យបានព្រលឹងមានប្រសិទ្ធភាពខ្លាំងក្លា ប៉ីពកប្រគំបទសុរិន្ទខ្នងភ្នំដែរ ។
តាំង ពីអតីតកាលដ៏យូរលង់រហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ឧបករណ៍ប៉ីពកនៅតែប្រគំម្នាក់ឯងមិនចូលរួមជាមួយនឹងឧបករណ៍ដទៃណា ឡើយ ។ តាមប្រសាសន៍របស់លោក ប៊ុន ចាន់ម៉ុល ជាអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងធម្មការ ក្នុងរវាងឆ្នាំ១៩៧៣ កាលនោះលោកមានអាយុ៦២ឆ្នាំ លោកមានប្រសាសន៍ថា «លោកបានឃើញជាញឹកញាប់ គេប្រើប៉ីពកផ្លុំមួយបទសិន គឺបទលោមនាង (ថ្នមនាង) ត្រង់ពិធីបើកវាំងននសុំស្រីអនមកផ្ទឹម មុនការប្រគំបទផាត់ជាយរបស់វង់ភ្លេងដែលប្រើក្នុងពិធីដដែលនេះ» ។
តួរបស់ប៉ីពកធ្វើអំពីឫស្សីពក ដែលមានប្រវែងមួយសាច់ និងមួយថ្នាំង គឺគេទុកថ្នាំងម្ខាងសម្រាប់ទប់ខ្យល់ ។ នៅលើតួមានរន្ធសំនៀងជាច្រើនដូចជាមានរន្ធចំហៀង១ ស្ថិតនៅខាងក្រោមបិទបើកដោយមេដៃ ។ មានរន្ធសំនៀងចំ៧ ស្ថិតនៅជួរខាងលើមានចន្លោះពីមួយទៅមួយតាមលំដាប់កម្រិតសំនៀង ។ មានរន្ធបង្ហើបខ្យល់ចោល១ ឬ២ គឺជារន្ធសម្រាប់ជួយតម្រូវសំនៀងរបស់រន្ធចំ ។ រន្ធនីមួយៗអាចប្រើបានតែសំនៀងចំមួយ និងសំនៀងចំហៀងមួយទៀតប៉ុណ្ណោះ មិនអាចប្រើបានច្រើនដូចរន្ធខ្លុយឡើយ ។ អណ្ដាតរបស់ប៉ីពកធ្វើអំពីស្ពាន់ ឬលង្ហិនដែលមានគល់ធំចុងស្រួច ។ ផ្ទៃអណ្ដាតទាំងមូលមានរាងបួនជ្រុងទ្រវែង ។ អណ្ដាតនេះដាក់នៅត្រង់ជិតថ្នាំឫស្សីបិទជាប់ដោយជ័រម្រោម ឬក្រមួនឃ្មុំសុទ្ធ ។ នៅពេលផ្លុំម្តងៗគេត្រូវបៀមត្រឹមអណ្ដាតទាំងមូលទៅក្នុងមាត់ ហើយប្រើខ្យល់ជាប់ដូចប៉ីអដែរ ។
សំនៀង របស់ ប៉ីពកស្រទន់ ស្រណោះស្រណោកមានលក្ខណៈសំនៀងលុញគ្រលឺតច្រើនជាងសំនៀងចំត្រង់ៗ ។ ឧបករណ៍បែបនេះ ឃើញមាននៅក្នុងប្រទេសវៀតណាមភាគខាងត្បូងដែរក្នុងចំណោមជនជាតិ ខ្មែរនៅទីនោះ ៕
ពាក្យ «គងរីង» គឺជាពាក្យដើមរបស់ជនជាតិព្នង ដែលរស់នៅក្នុងខេត្ដមណ្ឌលគិរី ក្នុងឃុំប៊ូទយ ។ តាមប្រសាសន៍របស់លោកតា បូត ខាំ ហៅក្អាត់ ជាជនជាតិព្នងថា «គងរីងមានន័យថាភ្លេងកេះ» ។ ឧបករណ៍នេះមិនប្រើប្រាស់នៅក្នុងវង់ភ្លេងណាឡើយ គឺសម្រាប់កេះស្ដាប់កំសាន្ដក្នុងពេលអផ្សុក ក្នុងពេលមានទុក្ខព្រួយ បន់ស្រន់ ឬថ្វាយអ្នកតា អ្នកកេះគងរីងកេះផងច្រៀងផង ។
នៅ ពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៦៥ ក្រុមនិស្សិតនៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈផ្នែកតន្ដ្រីបុរាណ រួមជាមួយក្រុមរបាំប្រពៃណីដឹកនាំដោយលោកសាស្ដ្រាចារ្យ ឆេង ផុន បានចុះទៅធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវតន្ដ្រី និងរបាំនៅតំបន់ខាងលើនេះ ។ នៅទីនោះពួកគេបានសិក្សា និងបានទិញឧបករណ៍គងរីងនេះពីជនជាតិព្នងផ្ទាល់ ថែមទាំងបានយកឧបករណ៍នោះមកទុកនៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រ សិល្បៈទៀតផង ។ ឧបករណ៍នេះមាន២បែប ៖ ១បែបមានខ្សែសំនៀងធ្វើអំពីសរសៃសម្បកឫស្សី ១បែបទៀតធ្វើអំពីសរសៃលោហធាតុ (ហ្វ្រាំកង់) ។
គង រីងដែលប្រើសរសៃសម្បកឫស្សីជាខ្សែសំនៀង គឺជាគងរីងដើមដែលធ្វើឡើងដោយមានបំពង់សំនៀងធ្វើអំពីបំពង់ឫស្សី មួយ សាច់មានថ្នាំងសងខាង ។ ខ្សែសំនៀងធ្វើឡើងដោយយកចុងកាំបិតស្រួចឆ្កឹះសម្បកឫស្សីពីបំពង់ សំនៀងឱ្យមានសរសៃឆ្មារៗចំនួន៧ រាយចន្លោះស្មើគ្នាជុំវិញបំពង់នោះ ។ នៅចុងបំពង់សងខាងគេយកចម្រៀកផ្ដៅមករុំយ៉ាងជាប់ ដើម្បីទប់កុំឱ្យសរសៃសំនៀងទាំងនោះរហែកបាន ។ គេយកកំណល់តូចៗមកកល់ខ្សែសំនៀងចុងដើមឱ្យហើបផុតពីបំពង់ និងសម្រាប់រាវរកសំនៀងត្រូវរបស់ខ្សែនីមួយៗ ។ នៅចន្លោះខ្សែនីមួយៗមានចោះប្រហោងតូចវែងសម្រាប់ឱ្យសំនៀងលាន់ ឮចេញមកក្រៅ ។
ចំណែកឯគងរីងដែល ប្រើសរសៃលោហធាតុមាន បំពង់សំនៀងដូចគ្នានឹងគងរីងដែលប្រើសរសៃសម្បកឫស្សីដែរ ។ នៅចុងបំពង់ម្ខាងគេចោះរន្ធតូចៗចំនួន១៣ ដើម្បីស៊កខ្សែចងភ្ជាប់នឹងបំពង់នៅចុងម្ខាងទៀត មានព្រលួតតូចៗប៉ុនចង្កឹះសម្រាប់រឹតខ្សែសំនៀង និងមានកំណល់តូចសម្រាប់កល់ខ្សែសំនៀងឱ្យហើបពីបំពង់ព្រមទាំងមាន ប្រហោងមូលតូចៗជាច្រើនតាមចន្លោះខ្សែចោះសម្រាប់ឱ្យសំនៀងលាន់ចេញ មកក្រៅ ។
នៅពេលកេះម្ដងៗ គេយកបំពង់សំនៀងមកទល់នឹងពោះ ហើយប្រើម្រាមដៃទាំងអស់សម្រាប់កេះខ្សែ ប៉ុន្ដែបើអង្គុយកេះវិញ គេត្រូវដាក់បំពង់សំនៀងផ្ដេកត្រង់ទៅមុខ ដោយកម្លាំងទាំងពីរ ឬយកខ្នងជើងម្ខាងមកជួយទល់ទ្រផងដែរ ៕
ឈិង ជាឧបករណ៍គោះជាចង្វាក់ដែលមានរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ គឺមានតាំងពីមុនសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ។ ដូនតាយើងបានយកឧបករណ៍ឈិងនេះទៅឆ្លាក់ជាប់នឹងជញ្ជាំងប្រាសាទ អង្គរវត្ត ដែលបានកសាងឡើងតាំងពីសតវត្សទី១២ ទុកជាកេរដំណែលប្រាប់ដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ ។
ឧបករណ៍នេះមានតែពីរសំនៀងទេ គឺ ឆុប និង ឆឺង ។ ឈិងមានមុខងារសំខាន់ក្នុងវង់ភ្លេងនានា គឺសម្រាប់តែប្រើគោះជាចង្វាក់ភ្លេងប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងវង់ភ្លេងខ្មែរជាទូទៅសំនៀងឆុបស្ថិតនៅចង្វាក់ទី១ រីឯសំនៀងឆឺងស្ថិតនៅចង្វាក់ទី២ ប៉ុន្តែបើគិតជាចង្វាក់៤របស់អឺរ៉ុប ឆុបនៅត្រង់ចង្វាក់ទី១ ឆឺងនៅត្រង់ចង្វាក់ទី៣ ពីព្រោះចង្វាក់៤ របស់អឺរ៉ុបខ្មែរបំប្រួញមកនៅតែពីរចង្វាក់បែបខ្មែរវិញ ។ សំនៀងឆុប គឺគោះឈិងទាំងពីរផ្ទប់មុខគ្នា រីឯសំនៀងឆឺង គឺគោះបង្ហើរត្រង់គែមឈិងទាំងពីរ ។
ឈិង មានរាងដូចដោះស្រីក្រមុំ ធ្វើអំពីសំរឹទ្ធិ ឬលង្ហិនសុទ្ធ ឬលាយគ្នាក៏បាន មានទទឹងមាត់ប្រហែល០,០៨ម៉ែត្រ ។ នៅចំកណ្តាលឈិងនីមួយៗ មានចោះរន្ធមួយសម្រាប់ស៊កខ្សែភ្ជាប់គ្នា ដើម្បីឱ្យងាយកាន់ទង្គិចផង និងកុំឱ្យបាត់គូវាផង ។ ឈិងបែបយើងនេះ ជនជាតិកូឡានៅតំបន់ប៉ៃលិន ខេត្តបាត់ដំបង ហៅថា សែង ធ្វើដោយសំរឹទ្ធិរាងសំប៉ែតជាងឈិងរបស់យើងបន្តិច ៕
ឆាបតូច ឬ ឆាបធំ គឺជាឧបករណ៍តែមួយគ្រាន់តែមានទំហំតូច ឬធំប៉ុណ្ណោះ ។ កាលពីសម័យដើម ឆាបនេះធ្វើអំពីសំរឹទ្ធិ និងលង្ហិន ក្រោយមកធ្វើអំពីលង្ហិនសុទ្ធ មានឆាបខ្លះទៀតធ្វើអំពីស្ពាន់ ប៉ុន្តែមានសំនៀងពុំសូវពីរោះទេ ។ ឆាបនីមួយៗមានពកចំកណ្តាលដូចដោះគងដែរ ។ ចំកណ្តាលដោះនោះមានចោះរន្ធមួយសម្រាប់ស៊កខ្សែចងស្រួលកាន់ ទង្គិចគ្នា ។ នៅជុំវិញដោះមានផ្ទៃរាបស្មើ ។ ឆាបទាំងពីរនេះប្រើនៅក្នុងវង់ភ្លេងស្គរឆៃយ៉ាំ វង់ភ្លេងល្ខោនបាសាក់ និងគេយកវាទៅប្រើប្រាស់ក្នុងវង់ភ្លេងជូនរបាំក្ងោកប៉ៃលិនម្តង ម្កាលដែរ ។
នៅ ពេលគោះម្តងៗ គូឆាបតូចច្រើនទង្គិចគ្នាចំៗចង្វាក់ភ្លេង រីឯគូឆាបធំច្រើនទង្គិចគ្នាមិនចំចង្វាក់ភ្លេងទេ (ចង្វាក់ប្រឆាំង) ។ ឆាបទាំងពីរគូនេះមិនមានបទបែបច្រើន គឺគ្រាន់តែជាឧបករណ៍ជួយបន្ទរ ឬបញ្ជើចចង្វាក់ភ្លេងប៉ុណ្ណោះ ។ ឆាបតូចមានប្រវែងទទឹងមុខប្រហែល១៥សង្ទីម៉ែត្រ រីឯឆាបធំមានប្រវែងទទឹងមុខប្រហែល២០សង្ទីម៉ែត្រ ។ តាមប្រសាសន៍របស់លោកតា ហ៊ុល ចេង ជាគ្រូស្គរឆៃយ៉ាំប្រចាំ រាជវាំងមានប្រសាសន៍ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥ថា «ឆាបតូច និងឆាបធំ ខ្មែរមានតាំងពីមុនសម័យអង្គរមកម៉្លេះ» ។ លោកតា សាំង សារុន ជាតួឯកល្ខោនបាសាក់ដ៏ល្បីល្បាញក្នុងវង់ល្ខោនបាសាក់ទី១ ក្នុងកម្ពុជា គាត់មានប្រសាសន៍ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៤ថា «ក្នុងវង់ភ្លេងល្ខោនហ៊ីចិនហៅថា ស៊ិង ប៉ោ គា ក្នុងវង់ភ្លេងបាសាក់ខ្មែរហៅថា ឈិង ប៉ោ ឡោ គា ដែរ ប៉ុន្តែ ស៊ិង ឬឈិង សំដៅឧបករណ៍ ឆាប, ប៉ោ សំដៅឧបករណ៍ ប៉ាន់, (ត្រដោក) ឡោ សំដៅឧបករណ៍ ឃ្មោះ, គា សំដៅឧបករណ៍ គង ។ ឧបករណ៍ទាំងអស់នេះ មិនមែនយើងធ្វើត្រាប់តាមចិនក្នុងសម័យមានល្ខោនបាសាក់ទេ គឺយើងមានតាំងពីមុនសម័យអង្គរមកម៉្លេះ ដោយប្រើប្រាស់ផ្សេងៗពីគ្នា» ។
តាមការសន្និដ្ឋានរបស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់សរសេរក្នុងសៀវភៅលំនាំសង្ខេបនៃភ្លេងខ្មែរ (១៩៦៩ ទំព័រ៣៥) ឈ្មោះថា ឆាប នេះប្រហែលជាគេឱ្យឈ្មោះតាមសូររបស់វាឮ «ឆាប! ឆាប!» ៕
តាមទម្លាប់គេតែងតែនាំគ្នាហៅឧបករណ៍នេះថា «ខ្សែដៀវ» ឬ «សាដៀវ» ឬ «សាយដៀវ» ។ «សា» មានន័យថា «ម្ដងទៀត» ។ «សាយ» មានន័យថា «សំណុំសរសៃសូត្រតូចដែលចងពីក្បាលស្លាបឯកភ្ជាប់នឹងចុងដង» (សាយឯក ឯកដាច់សាយ) ។ «ដៀវ» មានន័យថា «មួយ ឬតែ១» គេនិយាយថា «ទឹមដៀវ» គឺទឹមសត្វតែ១ «រាំដៀវ» គឺរាំម្នាក់ម្ដង «ភ្លេងដៀវ» គឺភ្លេងលេងម្នាក់ម្ដង «ខ្សែដៀវ» គឺខ្សែ១ ។
ឧបករណ៍ ខ្សែដៀវនេះកាលពីសម័យដើមដ៏យូរលង់មកហើយមានខ្សែសំនៀងធ្វើអំពី សំណុំសរសៃសូត្រវេញចូលគ្នា ។ សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ គេយកខ្សែលោហធាតុមកប្រើជំនួសវិញ ។ ឧបករណ៍នេះជាដំបូងប្រើប្រាស់នៅក្នុងវង់ភ្លេងអារក្ស ក្រោយមកទើបគេឃើញមានប្រើនៅក្នុងវង់ភ្លេងការបុរាណ ។ ប៉ុន្ដែនៅដើមសតវត្សទី២០នេះ គេឃើញមានអ្នកចម្រៀងទោលខ្លះយកឧបករណ៍នេះមកកេះកំដរចម្រៀងរបស់ ខ្លួន ដូចជា លោកតាភិរម្យង៉ុយ កវីដ៏កំពូលច្រៀងផងកេះខ្សែដៀវផង ពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយរហូតដល់ទទួលមរណភាព (១៨៦៥-១៩៣៦) ។
តាម ការសន្និដ្ឋានរបស់ដូនតាយើងតៗគ្នាមកឱ្យដឹងថា ខ្សែដៀវមានអាយុរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយក្នុងសង្គមកម្ពុជាយើង ដោយឧបករណ៍នេះមានឆ្លាក់រូបភាពជាប់នឹងក្បាច់ផ្ដែររចនាបថ សំបូរព្រៃគុកនៅសតវត្សទី៧ ឆ្លាក់នៅនឹងជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័ន ប្រាសាទអង្គរវត្ដ ដែលបានកសាងឡើងតាំងពីសតវត្សទី៩ រហូតដល់សតវត្សទី១៣ ។ រូបចម្លាក់ទាំងនោះបញ្ជាក់ថា ឧបករណ៍ខ្សែដៀវនេះមានមុនសតវត្សទី៧ទៅទៀត ហើយមានប្រយោជន៍សំខាន់ណាស់ក្នុងសង្គម ទើបដូនតាយើងសម័យនោះយកមកឆ្លាក់ជាប់នឹងជញ្ជាំងប្រាសាទបែបនេះ ។ រូបភាពនៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទបែបណាបច្ចុប្បន្ននេះខ្សែដៀវនៅតែមាន រូបរាងយ៉ាងនោះដដែល ។
ខ្សែដៀវនៅកម្ពុជាយើងបច្ចុប្បន្ននេះមាន ៖
- ដង ធ្វើអំពីប្រភេទឈើរឹង ដូចជាឈើនាងនួន ឈើគ្រញូង និងឈើខ្មៅមានរាងមូល រាវ ងផ្នែកខាងចុង ។ នៅខាងចុងដងគេច្រើនតែឆ្លាក់ក្បាលពស់នាគរាជជាលម្អ ។ ដងចែកជាពីរកំណាត់ដែលអាចដកចេញដាក់ចូលភ្ជាប់គ្នាបានក្នុងពេល ត្រូវការ ។
- ព្រលួតមានតែមួយធ្វើអំពីឈើរឹង ក្រឡឹងយ៉ាងស្អាតសម្រាប់រឹតខ្សែសំនៀង ហើយស្ថិតនៅផ្នែកខាងគល់នៃដង ។
- ស្នូក ធ្វើអំពីសម្បកឃ្លោកក្អម កាត់យកពាក់កណ្ដាលទុកខាងផ្នែកស្ដួចចងភ្ជាប់ទៅនឹងគល់ដងសម្រាប់ ធ្វើជាប្រអប់សំនៀង ។ នៅពេលសំដែងម្ដងៗគេយកស្នូកមកផ្អឹបនឹងទ្រូងដើម្បីឱ្យមានសំនៀង ខ្ទ័រ ឬគេអង្រន់ស្នូក ដើម្បីឱ្យមានសំនៀងញ័រ ។
- ខ្សែសំនៀង មាន១ធ្វើអំពីសរសៃលោហធាតុ ខ្សែសំនៀងនេះចងលាតសន្ធឹងពីចុងដងទៅព្រលួត ដោយមានខ្សែកចងផ្អោបជាប់ទៅនឹងដងត្រង់ជិតប្រអប់សំនៀង ។
- ក្រចកកេះធ្វើអំពីបន្ទះលោហធាតុ មូរ ល្មមស៊កនាងដៃបាន ហើយកាត់បញ្ឆិតចុងទុកល្មមអាចកេះខ្សែបានស្រួល ។
- នៅ ពេលកេះខ្សែម្ដងៗ គេត្រូវយកគល់ចង្អុលដៃទៅប៉ះនឹងខ្សែ ហើយដកចេញយ៉ាងរហ័សដើម្បីឱ្យសំនៀងលាន់ឮឡើងតូមៗ ដែលជាលក្ខណៈសំនៀងរបស់ខ្សែដៀវ បើមិនធ្វើយ៉ាងនេះទេ សំនៀងនឹងឮសូរទឺងៗ ដូចខ្សែលួសហាលខោអាវវិញ ។
នៅ ពេលប្រគំម្ដងៗ ខ្សែដៀវមិនដើរផ្លូវរាបសាដូចឧបករណ៍ដទៃឡើយ គឺដើរផ្លូវផ្ដក់មុខផ្ដក់ក្រោយ ធ្វើឱ្យសំនៀងរបស់ខ្លួនលេចធ្លោឡើងនៅក្នុងចំណោមឧបករណ៍ដទៃ ។
តាម ប្រសាសន៍ដូនតាយើងបានឱ្យដឹងថា រូបរាងខ្សែដៀវទាំងមូលតំណាងឱ្យសត្វពស់នាគរាជ ជាសត្វតំណាងភាពត្រជាក់ត្រជុំ មានសច្ចធម៌ មានសុភមង្គលក្នុងជីវិត ៕
ឧបករណ៍ ទ្រខ្សែ២នៅក្នុងកម្ពុជាមាន ៖ ទ្រអ៊ូ (វង់ភ្លេងមហោរី) ទ្រអ៊ូចំហៀង (វង់ភ្លេងបាសាក់) ទ្រធំ ទ្រសោធំ ទ្រសោតូច ទ្រឆេអ៊ូ ទ្រឆេសោ ។
ទ្រទាំងអស់នេះមានខ្សែសំនៀង២ ខ្សែតូចឈ្មោះខ្សែឯក ខ្សែធំឈ្មោះខ្សែគ ។ មានព្រលួត២សម្រាប់រឹតខ្សែសំនៀង ។ មានខ្សែក ដូចគ្នាសម្រាប់ចងខ្សែសំនៀងទាំង២ឱ្យកៀកទៅនឹងដងត្រង់ក្រោម ព្រលួត ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការប្រើម្រាមដៃចុចលើខ្សែ ។ មានយ៉ង ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាដាក់លើសន្ទះដើម្បីទ្រខ្សែសំនៀងឱ្យផុតពីគែម បំពង់សំនៀង ។ ពួកទ្របែបនេះត្រូវដាក់ខ្សែឆាកក្នុងចន្លោះខ្សែសំនៀងទាំង២ មិនដាក់ក្រៅដូចឆាកទ្រខ្មែរទេ ។ ខ្សែឆាកធ្វើអំពី សំណុំសរសៃសូត្រ សំណុំជក់ត្នោត សំណុំកន្ទុយសេះ ឬសំណុំសរសៃធាងម្នាស់ កាលពីសម័យមុន ប៉ុន្ដែបច្ចុប្បន្ននេះ គេយកសំណុំសរសៃជ័រនីឡុងឆ្មារៗមកប្រើជំនួសវិញ ។ គេយកជ័រឈើស្រល់មករូតចុះឡើងលើខ្សែឆាកដើម្បីឱ្យខ្សែឆាកជាប់ ជិតស្អិតងាយនឹងទាញសំនៀងចេញពីខ្សែទាំងពីរ ។ ខ្សែសំនៀង សម័យដើមធ្វើអំពីសរសៃសូត្រវេញចូលគ្នា បច្ចុប្បន្ននេះ គេប្រើខ្សែលោហធាតុជំនួសវិញ ។ ដង និងព្រលួតច្រើនតែយកឈើរឹងមកធ្វើ ដូចជា ឈើនាងនួន ឈើខ្មៅ ឈើគ្រញូង ។ល។ ចំណែកឯបំពង់សំនៀងគេយក ៖
- ចំពោះទ្រអ៊ូមហោរី គេយកត្រឡោកដូងធំៗ មានរាងដូចក្បាលដំរីមកធ្វើ យកស្បែកពស់មកពាសធ្វើជាសន្ទះ ។
- ចំពោះទ្រអ៊ូចំហៀង គេយកត្រឡោកដូងធម្មតាមកកាត់យកពាក់កណ្ដាលមកធ្វើ យកឈើស្រាលធ្វើសន្ទះ ។
- ចំពោះទ្រធំ កាលពីសម័យដើម គេយកប៉ោតប្រេងកាតជ្រុងធុនធំមកធ្វើ បច្ចុប្បន្នគេយកឈើល្អមកក្រឡឹងលុងធ្វើជាបំពង់សំនៀង ។
- ចំពោះទ្រសោធំ គេយកស្នូកអណ្ដើក ឬបំពង់ឫស្សីធុនធំល្មមមកធ្វើ បច្ចុប្បន្នធ្វើអំពីបំពង់ឈើ ។
- ចំពោះទ្រសោតូច ទ្រឆេអ៊ូ ទ្រឆេសោ គេយកបំពង់ឫស្សីតូចល្មមមកធ្វើ ឥឡូវនេះគេក្រឡឹងលុងឈើល្អៗ ដូចជា ឈើនាងនួន ឈើបេង ឈើខ្មៅ ឈើគ្រញូង ឬភ្លុកដំរីធ្វើជាបំពង់ជំនួសវិញ ។ ពួកទ្រនេះគេយកស្បែកពស់មកពាសធ្វើជាសន្ទះ ។
- ចំពោះទ្រមានខ្សែ២ ទាំងអស់នេះនៅពេលកូតម្ដងៗ គេប្រើគល់ម្រាមដៃសម្រាប់ចុចលើខ្សែសំនៀង មិនប្រើចុងម្រាមដៃដូចការកូតទ្ររបស់ជនជាតិចិនឡើយ ។
មុខងារ សំខាន់ៗរបស់ទ្រនីមួយៗ ៖
ទ្រអ៊ូ
ទ្រនេះ មានមុខងារសំខាន់ចូលរួមប្រគំជាមួយនឹងឧបករណ៍ដទៃក្នុងវង់ភ្លេងការ បុរាណ នាដើមសតវត្សទី២០នេះ និងនៅក្នុងវង់ភ្លេងមហោរី ។ ទ្រនេះមានដំណើរសាច់បទមិនដូចទ្រដទៃឡើយ គឺសម្រាប់ជួយបន្ទរ ឬផ្ដក់ពីមុខ ពីក្រោយ ឬស៊កត្រង់កន្លែងចន្លោះៗសាច់បទរបស់ឧបករណ៍ដទៃ និងសម្រាប់ក្នុងពពួកឧបករណ៍ខាត់សាច់បទភ្លេងក្រោយពួកឧបករណ៍ដទៃ ធ្វើយ៉ាងណាឱ្យសំនៀងរបស់ខ្លួនមានសម្រស់លេចធ្លោផុតពីគេឯងឡើង ។
ទ្រនេះរឹតខ្សែសំនៀងបាន២បែប ៖ កាលណាគេយកវាទៅប្រគំក្នុងវង់ភ្លេងការបុរាណ គេត្រូវរឹតខ្សែស្មើ ឬហៅរឹតចំហៀងក៏បាន (មានចន្លោះ៤) ។ ប្រសិនបើគេយកវាទៅប្រគំជាមួយឧបករណ៍ដទៃក្នុងវង់ភ្លេងមហោរី គេត្រូវរឹតសោ ឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា រឹតភាន់ (មានចន្លោះ៥) ។
ទ្រអ៊ូចំហៀង
ទ្រអ៊ូ ចំហៀងមានមុខងារសំខាន់២យ៉ាង គឺសំខាន់ក្នុងវង់ភ្លេងល្ខោនបាសាក់ និងសំខាន់ម្យ៉ាងទៀតក្នុងវង់ភ្លេងល្ខោនយីកេបច្ចុប្បន្ន ។ នៅក្នុងវង់ភ្លេងទាំងពីរនេះ ទ្រអ៊ូចំហៀងមានតួនាទីផ្ដើមចេញបទនាំមុខឧបករណ៍ដទៃក្នុងពេលប្រគំ ម្ដងៗ ។ អ្នកចម្រៀងទាំងឡាយ និងឧបករណ៍ផ្សេងទៀត ត្រូវរង់ចាំការបើកបទរបស់ទ្រអ៊ូចំហៀងនេះជាមុនបន្ដិចសិនមុននឹង ចូលចំណុចច្រៀង ឬចំណុចចេញរបស់ខ្លួន ។ ទ្រនេះមានសំនៀងតូចស្រាលជាងទ្រអ៊ូមហោរីពាសស្បែក ។ របៀបរឹតខ្សែសំនៀងមានតែ១បែប ។
ទ្រធំ
ទ្រ ធំជាប្រភេទទ្រមួយបែបធុនធំជាងគេក្នុងចំណោមទ្រនៅកម្ពុជា ។ នៅក្នុងរវាងឆ្នាំ១៩៦០ មាននៅក្នុងរាជវាំង និងឆ្នាំ១៩៦៤ មាននៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ ផ្នែកភ្លេងបុរាណ កាលនោះពួកយើងខ្ញុំនៅជានិស្សិតនៅឡើយ បាននាំគ្នាបង្កើតទ្រធំនេះឡើងធ្វើអំពីឈើខ្នុរ ដើម្បីយកទៅចូលរួមប្រគំសាកល្បងក្នុងវង់ភ្លេងមហោរីវង់ធំ ។ ទ្រនេះមានរាងរៅដូចជាទ្រសោធំសុទ្ធសាធ តែរឹតខ្សែដូចទ្រអ៊ូមហោរីទៅវិញ ។ ទ្រនេះមានដំណើរសាច់បទអន្លាយៗមួយៗចំៗមិនបំភ្លៃទេ ។
ទ្រសោតូច
ទ្រសោ តូចមានមុខងារសំខាន់ ដូចជា ប្រើប្រាស់នៅក្នុងវង់ភ្លេងមហោរី វង់ភ្លេងអាយ៉ៃ វង់ភ្លេងការសម័យទំនើប មានក្រុមល្ខោនយីកេខ្លះមិនប្រើទ្រអ៊ូចំហៀងទេ គេប្រើទ្រសោតូចជំនួសវិញ ។ ឥឡូវនេះ ប្រជាពលរដ្ឋបានយកវាទៅប្រើប្រាស់ជាមួយវង់ស្គរឆៃយ៉ាំជាបណ្ដើរហើយ នៅក្នុងវង់ភ្លេង ជួនរបាំប្រពៃណីខ្លះក៏បានយកទ្រសោតូចនេះទៅប្រើប្រាស់ដែរ ។ សព្វថ្ងៃទ្រសោតូចមានប្រជាប្រិយភាពក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋខ្លាំង ណាស់ជាងទ្រដទៃទៀត ។ នៅក្នុងវង់ភ្លេងអាយ៉ៃ និងនៅក្នុងវង់ភ្លេងការសម័យទំនើប ទ្រសោតូចមានមុខងារផ្ដើមចេញបទមុនគេបង្អស់ ។ ឧបករណ៍នេះមានរូបរាងតូច ប៉ុន្ដែមានសំនៀងខ្លាំងមានដំណើរសាច់បទញឹកចង្អៀតជាងទ្រដទៃ ។
ខ្សែសំនៀងរឹតបាន២យ៉ាង ៖ កាលណាគេយកវាទៅប្រើប្រាស់ក្នុងវង់ភ្លេងមហោរី គេត្រូវរឹតខ្សែសំនៀងរឹតសោ ។ កាលណាគេយកវាទៅប្រើប្រាស់ក្នុងវង់ភ្លេងការសម័យទំនើប គេត្រូវរឹតខ្សែសំនៀងរឹតស្មើ ។
ទ្រឆេអ៊ូ
ទ្រ នេះមានទំហំតូចជាងទ្រសោតូច ប៉ុន្ដែ ធំជាងទ្រឆេសោ ។ ទ្រឆេអ៊ូប្រើប្រាស់បានតែក្នុងវង់ភ្លេងមហោរីប៉ុណ្ណោះ ។ ទ្រនេះមានដំណើរសាច់បទដូចទ្រអ៊ូសុទ្ធសាធ និងរឹតខ្សែសំនៀងក៏ដូចគ្នាដែរ ។ ឥឡូវនេះស្ទើរតែបាត់បង់វត្ដមានពីក្នុងសង្គមកម្ពុជាទៅហើយ ។
ទ្រឆេសោ
ទ្រឆេ សោមានទំហំតូចជាងគេបំផុត ហើយក៏ឮខ្លាំងជាងគេដែរ ។ ទ្រនេះប្រើប្រាស់នៅក្នុងវង់ភ្លេងមហោរី និងនៅក្នុងវង់ភ្លេងល្ខោនបាសាក់ ។ នៅពេលល្ខោនបាសាក់ទើបតែមកដល់ភ្នំពេញរវាងឆ្នាំ១៩៣០ ទ្រឆេសោមានមុខងារសំខាន់ក្នុងការផ្ដើមចេញបទមុនគេ ប៉ុន្ដែមកដល់បច្ចុប្បន្នបែរជាទ្រអ៊ូចំហៀងជាអ្នកផ្ដើមបទវិញ ។ ទ្រឆេសោនេះ មិនមែនមានកំណើតដំណាលគ្នានឹងកំណើតល្ខោនបាសាក់ (ល្ខោនទ្រើងឃ្លោក) មកដល់កម្ពុជានោះទេ ប៉ុន្ដែវាមានកំណើតដ៏យូរលង់ណាស់មកហើយក្នុងវង់ភ្លេងមហោរីរបស់ យើង ។ សម្រាប់បម្រើការទាំង២វង់នេះ ទ្រឆេសោត្រូវរឹតខ្សែសំនៀង រឹតសោ ។
នៅកម្ពុជាយើងមានវង់ភ្លេង ចិន ប្រគំក្នុងពិធីហែអ្នកតា ឬថ្ងៃចូលឆ្នាំប្រពៃណីចិនជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅក្រុងភ្នំពេញ ក្នុងវង់ភ្លេងនោះ មានទ្រឆេមួយមានសំនៀងខ្លាំងដូចទ្រឆេសោកម្ពុជាដែរ ។ នៅក្នុងវង់ភ្លេងកំដរល្ខោនហ៊ីចិន ដែលធ្លាប់សំដែងនៅក្នុងកម្ពុជា គេឃើញមានទ្រឆេមានតួនាទីសំខាន់ខ្លាំងណាស់ ដូចទ្រឆេសោក្នុងវង់ភ្លេងល្ខោនបាសាក់ដែរ ។
ខ្ញុំបានឃើញផ្ទាល់ ៖
- នៅឆ្នាំ១៩៦៥ ខ្ញុំបានឃើញទ្រសោតូចប្រគំនៅក្នុងវង់ភ្លេងបុរាណកូរ៉េ នាទីក្រុងព្យុងយ៉ាង ប្រទេសកូរ៉េខាងជើង ។
- នៅឆ្នាំ១៩៦៥ ខ្ញុំបានឃើញបែបទ្រសោធំ បែបទ្រសោតូច និងបែបទ្រឆេ មានជាង៤០ធុននៅក្នុងសារមន្ទីរភ្លេងនាទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន ។
- នៅឆ្នាំ១៩៦៧ ខ្ញុំបានឃើញបែបទ្រសោតូចកំពុងប្រគំក្នុងវង់ភ្លេងមួយនៅក្នុងសាលារបាំមួយខាងលិចទីក្រុងតូក្យូ ប្រទេសជប៉ុន ។
- នៅឆ្នាំ១៩៨៣ ខ្ញុំបានឃើញបែបទ្រសោតូចកំពុងប្រគំនៅក្នុងវង់ភ្លេងមួយក្នុងសាលាសិល្បៈនាទីក្រុងហ្ស៊កហ្ស៊ី អតីតសហភាពសូវៀត ។
- នៅឆ្នាំ១៩៨៥ ខ្ញុំបានឃើញបែបទ្រសោតូច បែបទ្រអ៊ូចំហៀង បែបទ្រឆេ នៅសាលាតូរ្យតន្ដ្រីនាទីក្រុងអូឡុងបាទ័រ ប្រទេសម៉ុងហ្គោលី ។
- នៅឆ្នាំ១៩៨៥ ខ្ញុំបានឃើញទ្រឆេកំពុងប្រគំក្នុងវង់ភ្លេងមួយនៅទីក្រុងវៀងច័ន្ទ ប្រទេសឡាវ ។
- នៅឆ្នាំ១៩៨៥ ខ្ញុំបានឃើញទ្រឆេកំពុងប្រគំជាមួយឧបករណ៍ដទៃទៀតនៅក្នុងវង់ភ្លេងមួយនៅទីក្រុងហាណូយ ប្រទេសវៀតណាម ។
- នៅឆ្នាំ១៩៩០ នៅទីក្រុងអូហ្សាការ ប្រទេសជប៉ុន ខ្ញុំបានឃើញគេប្រើទ្រសោតូច កំពុងប្រគំក្នុងវង់ភ្លេងមួយ ។
- នៅឆ្នាំ១៩៩២ ខ្ញុំបានឃើញទ្រច្រើនបែបកំពុងប្រគំជាមួយឧបករណ៍ដទៃនៅក្នុងវង់មួយនាទីក្រុងកូឡាឡាំពួរ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ។
បែប ទ្រខ្សែ២ដែលមានសណ្ឋានរាងរៅប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ឬដូចគ្នាសុទ្ធសាធនៅតាមប្រទេសនានាខាងលើនេះ ពិតជាមានទំនាក់ទំនងតាមចរន្ដណាមួយ ពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយជាមិនខាន ។ ប៉ុន្ដែតាមប្រសាសន៍តន្ដ្រីករបុរាណៗភាគច្រើនថា ទ្រប្រភេទនេះមានកំណើតនៅប្រទេសចិន ហើយបានខ្មែរធ្វើត្រាប់តាមតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ ខ្ញុំក៏មានការសន្និដ្ឋានបែបនេះដែរ ពីព្រោះប្រទេសចិនជាប្រទេសមានស្ដុកស្ដម្ភខ្លាំងខាងវិស័យវប្បធម៌ ហើយជាប្រទេសដែលធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយនឹង ប្រទេសកម្ពុជាតាំងពីយូរណាស់មកហើយ ម្យ៉ាងទៀតពាក្យថា «សោ» ដែលខ្មែរយើងប្រើសព្វថ្ងៃដូចគ្នាសុទ្ធសាធនឹងពាក្យដើមរបស់ចិនថា SO (មានន័យថា ទ្រ) ខ្មែរហៅថា «ទ្រសោ» គឺបែបទ្រចិននេះឯង ៕
ទ្រខ្មែរខ្សែបី
ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាតែងនាំគ្នាហៅទ្រប្រភេទនេះថា «ទ្រខ្មែរ» ឬ «ទ្រខ្សែ៣» ។ ហៅថា ទ្រខ្មែរ ពីព្រោះតាំងពីអតីតកាលរហូតដល់បច្ចុប្បន្ននេះ គេឃើញតែជនជាតិខ្មែរជាអ្នកប្រើប្រាស់ទ្រនេះ ។ ហៅថា ទ្រខ្សែ៣ ព្រោះគេឃើញទ្រនេះមានខ្សែសំនៀង៣ខុសពីទ្រដទៃទៀតនៅក្នុងកម្ពុជា ដែលមានខ្សែសំនៀងតែ២ ។
ឧបករណ៍ ទ្រខ្មែរ គឺជាឧបករណ៍ដែលមានមុខងារសំខាន់បំផុតនៅក្នុងវង់ភ្លេងអារក្ស និងនៅក្នុងវង់ភ្លេងការបុរាណ ។ នៅពេលប្រគំម្ដងៗ ឧបករណ៍នេះតែងតែចេញផ្ដើមបទមុនឧបករណ៍ដទៃ ។ កាលពីសម័យដើម អ្នកកូតទ្រខ្មែរ គឺជាអ្នកច្រៀងផងកូតផង ក្រោយមកអ្នកទះស្គរ គឺជាអ្នកច្រៀង ចុងក្រោយបង្អស់នេះ អ្នកច្រៀងគឺជាអ្នកគោះឈិង ឬជាអ្នកទំនេរគ្មានកាន់ឧបករណ៍អ្វីទេ ។
តាម ដឹងរបស់ដូនតាយើងច្រើនតំណមកហើយលោកដឹងថា ឧបករណ៍ទ្រខ្មែរនេះមានអាយុរាប់ពាន់ឆ្នាំហើយ គឺមានតាំងពីមុនគ្រិស្ដសករាជទៅទៀត នៅក្នុងតំបន់អូស្ដ្រូអាស៊ីនេះ ដែលមានជនជាតិខ្មែរ (ទ្រខ្មែរ) និងជនជាតិឥណ្ឌូណេស៊ី (Rabab) ប្រើប្រាស់វា ប៉ុន្ដែក្រោយមកជនជាតិថៃ (សោសាមសៃ So Sam Sai) ក៏ប្រើប្រាស់ទ្រប្រភេទនេះដែរ ។ ឧបករណ៍ទ្រខ្មែរធ្វើឡើងដោយមាន ៖
- ដង រាងមូលត្រង់ តូចក្រោមធំលើ មានក្រឡឹងក្បាច់ផ្សេងៗជាគ្រឿងលម្អ ។ ដងនេះច្រើនធ្វើអំពីឈើរឹង ដូចជាឈើនាងនួន ឈើគ្រញូង ឬឈើខ្មៅ មានបញ្ចុះភ្លុកដំរី ឆ្អឹង ឬឈើដៃខ្លាពណ៌ស ជាកង់ៗ ដើម្បីឱ្យកាន់តែមានប្រណីតភាពឡើង ។
- ព្រលួតមាន ៣ ធ្វើអំពីប្រភេទឈើរឹងដូចដងដែរ មានទំហំ និងប្រវែងប៉ុនគ្នា ។ ជួនកាលមានបញ្ចុះភ្លុក ឬឆ្អឹង ឬឈើសនៅចុងដើម ហើយមានក្បូរក្បាច់ជាគ្រឿងលម្អទៀតផង ។
- ប្រអប់សំនៀង ធ្វើអំពីត្រឡោកដូងរាងដូចក្បាលដំរី គេយកមួយចំហៀងបញ្ឈរមកធ្វើ ។ នៅផ្នែកខាងខ្នងប្រអប់សំនៀងមានចោះរន្ធតូចៗជាក្បាច់ផ្សេងៗ សម្រាប់បញ្ចេញសំនៀងមកក្រៅ ។ នៅផ្នែកខាងមុខប្រអប់ មានសន្ទះដែលគេយកស្បែកពស់មកពាស ។ នៅលើសន្ទះមានបិទដុំប្រមរមួយដុំតូចមូលប៉ុនម្រាមដៃ មានឈ្មោះហៅថា «ដោះ» ។ ដោះនេះសម្រាប់ធ្វើឱ្យសំនៀងស្អកស្អាដែលជាលក្ខណៈសំនៀងរបស់ទ្រខ្មែរ ។
- ឆាកទ្រខ្មែរ ក៏ដូចជាឆាកទ្រដទៃទៀតដែរ ប៉ុន្ដែឆាកទ្រខ្មែរប្រើកូតនៅពីក្រៅខ្សែសំនៀង ។ នៅពេលគេត្រូវការកូតម្ដងៗ គេយកឆាកមកផ្អឹបឱ្យជាប់នឹងខ្សែសំនៀងត្រង់គែមប្រអប់ខាងលើ ទើបគេរុញទាញតាមទម្លាប់ ។
- យ៉ង ធ្វើអំពីឈើ ឬឫស្សីដែលមានរាងកោងសម្រាប់ទ្រខ្សែសំនៀងទាំង៣ឱ្យផុតគែមប្រអប់ សំនៀង ។ គេដាក់យ៉ងខិតមកផ្នែកខាងលើនៃសន្ទះទន្ទឹមគ្នានឹងដោះ ។
- ខ្សែសំនៀង មាន៣ ខ្សែទី១ តូចឈ្មោះថា ខ្សែឯក ខ្សែទី២ ឈ្មោះថា ខ្សែភាន់ ខ្សែទី៣ ធំឈ្មោះថា ខ្សែគ ។ ខ្សែទាំង៣នេះធ្វើអំពីខ្សែលោហធាតុ ។
- ខ្សែកធ្វើអំពីអំបោះឆៅស្ថិតនៅខាងក្រោមព្រលួតទាំង៣ សម្រាប់ចងខ្សែសំនៀងទាំង៣ផ្អោបទៅនឹងដង ។
នៅពេលកូតម្ដងៗ គេប្រើចុងម្រាមដៃសម្រាប់ចុចលើខ្សែមិនប្រើគល់ម្រាមដៃដូចការចុចលើខ្សែទ្រដទៃឡើយ ។
តាម ទស្សនៈរបស់តន្ដ្រីករបុរាណខ្លះៗ ដែលកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាបានឱ្យនិមិត្ដរូបទៅលើឧបករណ៍ទ្រខ្មែរថា ជាឧបករណ៍តំណាងជីវិតមនុស្ស គឺតំណាងខន្ធប្រាំដែលជាខន្ធរបស់មនុស្សគ្រប់រូប ។
- ផ្នែកខាងក្រោមប្រអប់សំនៀង (ចន្ទល់ ឬជើងទ្រ) តំណាងរូប
- គ្រប់ប្រអប់សំនៀងទាំងមូល តំណាងវេទនា
- ពីប្រអប់សំនៀងមកពាក់កណ្ដាលដង តំណាងសញ្ញា
- ពីពាក់កណ្ដាលដងមកទល់ព្រលួតខាងក្រោម តំណាងសង្ខារ
- ពីព្រលួតខាងក្រោមមកដល់ក្បាលខាងលើ តំណាងវិញ្ញាណ ៕
ប្រវត្ដិចាប៉ីដងវែង
«ចាប៉ី» ជាពាក្យយារមកបីពាក្យសំស្ក្រឹតថា «ចក្ឆប៉ី» ។ ហៅឈ្មោះថា ចាប៉ីដងវែង មកពីចាប៉ី នេះមានដងវែងទន្ទាំ ។ ចាប៉ីនេះមានមុខងារសំខាន់៤យ៉ាងគឺ ៖
- សំខាន់ ក្នុងវង់ភ្លេងអារក្ស ដោយគេយកឧបករណ៍នេះទៅប្រគំចូលជាមួយឧបករណ៍ដទៃទៀតក្នុងពេលលៀង អារក្សម្ដងៗតាំងពីសម័យយូរលង់ណាស់មកហើយ ។
- សំខាន់ក្នុងវង់ភ្លេងការបុរាណដែលជាប្រពៃណីរបស់ដូនតាយើងតាំងពីរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ។
- សំខាន់សម្រាប់កំដរចំរៀងបែបកំណាព្យ ដែលអ្នកច្រៀងត្រេះផងច្រៀងផងមានប្រជាប្រិយបំផុត ។
- សំខាន់ ក្នុងវង់ភ្លេងមហោរីសម័យដំបូងបង្អស់ ប៉ុន្ដែសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ចាប៉ីដងវែងគ្មានវត្ដមានក្នុងវង់ភ្លេងមហោរីនេះទៀតទេ ។
ចាប៉ីដងវែងរបស់យើងមានលក្ខណៈដូចជា ៖
ដងទាំងវែងចែកចេញជា២ឈ្មោះ គឺដង និងប្រពែ ។ ប្រពែគឺចាប់ពីព្រលួតទៅផ្នែកខាងចុង រីឯដង គឺចាប់ពីព្រលួតទៅទល់នឹងប្រអប់សំនៀង ។ ដងធ្វើអំពីដើមក្រសាំងកាលពីសម័យដើម ប៉ុន្ដែបច្ចុប្បន្ននេះគេយកឈើដទៃទៀតដែលមានគុណភាពប្រហាក់ប្រហែល នឹងដើមក្រសាំងមកធ្វើ ។
ព្រលួត (បង្គាន) មាន២ ៣ ឬ៤ ចាប៉ី ខ្លះមានព្រលួត២សម្រាប់រឹតខ្សែសំនៀង២ ចាប៉ីខ្លះមានព្រលួត៤ គឺសម្រាប់រឹតខ្សែសំនៀងទាំង៤ឱ្យមានសំនៀងតែ២ ដូចចាប៉ីដែលមានព្រលួត២ដែរ ។ ព្រលួតទាំងអស់នោះធ្វើអំពីឈើរឹងដូចជាឈើនាងនួន ឈើគ្រញូង ។ល ។ មានទំហំ និងប្រវែងប៉ុនៗគ្នា ។
ធរណី គឺជាខ្ទង់ខ្ពស់ជាងខ្ទង់ដទៃ ដែលស្ថិតនៅកៀកនឹងព្រលួតសម្រាប់ទ្រខ្សែសំនៀងឱ្យផុតពីខ្ទង់ទាំង ឡាយ ។ ធរណីនេះច្រើនតែបញ្ចុះក្បាច់ក្បូរលម្អ ។
ខ្ទង់ មានចំនួន១២ដែលតូចធំ ទាបខ្ពស់ ជាងគ្នាជាលំដាប់លំដោយមានចន្លោះពីមួយទៅមួយតាមកម្រិតសំនៀងរបស់ ខ្លួន ។ គ្រប់ខ្ទង់ទាំងអស់មានចោះប្រហោងចំកណ្ដាលសម្រាប់ដោតខ្សែការពារ ជ្រុះបាត់ ។ ខ្ទង់ចាប៉ី គ្រប់ចាប៉ីទាំងអស់មិនបិទជាប់ទៅនឹងដងមួយកន្លែងទេ ព្រោះងាយនឹងរុះរើបិទភ្លាមៗ មុនពេលប្រគំបានជាយ៉ាងនេះមកពីកាលណាបន្ទះកំណល់តូចស្ដើង ដែលដាក់កល់ខ្សែត្រង់លើក្រាញ (គីង្គក់) ខិតចុះឡើងដើម្បីរាវរកសំនៀងត្រែងៗ ដែលជាលក្ខណៈសំនៀងរបស់ចាប៉ីដងវែងធ្វើឱ្យខ្ទង់ទាំងឡាយនោះ ត្រូវតែរុះរើភ្លាមៗ ដើម្បីរាវរកសំនៀងចំរបស់ខ្លួន ។ គេច្រើនយកឈើរឹង ឬឆ្អឹងមកធ្វើខ្ទង់ ជួនកាលគេយកខ្ទង់ឫស្សីរឹងមកបិទបន្ដុបពីលើខ្ទង់ទៀត ដើម្បីចៀសវាងការសឹករឹលឆាប់ពេក ។
ស្នូក ឬ ប្រអប់សំនៀងមានរាងដូចផ្លែម្នាស់ ស្នូកខ្លះទៀតមានរាងស្ទើរជ្រុងស្ទើរមូល ។ កាលពីសម័យដើម គេយកដើមរាំង មកធ្វើស្នូក បច្ចុប្បន្ននេះគេយកប្រភេទឈើដែលមានគុណភាពប្រហាក់ប្រហែលនឹងដើម រាំងមកធ្វើ ។ សន្ទះធ្វើអំពីដើមខ្ទុម្ព ដើមរលួស ដើមពពូលថ្ម ឬប្រភេទឈើស្រាលផ្សេងៗទៀត ។ ក្រាញ (គីង្គក់) ធ្វើអំពីឈើធ្នង់ ឬឈើផ្សេងទៀត ដែលមានគុណភាពផ្ដល់សំនៀងបានល្អដូចគ្នា ។
ចាប៉ីដងវែងមានខ្សែ២ ឬ៤ ប៉ុន្ដែខ្សែ៤មានសំនៀងតែ២ទេ ។ ខ្សែទី១ តូចឈ្មោះថា ខ្សែឯក ខ្សែទី២ ធំឈ្មោះថា ខ្សែគ ។ ខ្សែទាំង២នេះកាលពីសម័យដើមធ្វើអំពីសរសៃសូត្រវេញចូលគ្នា ប៉ុន្ដែបច្ចុប្បន្នគេយកខ្សែជ័រនីឡុងមកប្រើជំនួសវិញ ។ ក្រចកសម្រាប់ត្រេះធ្វើអំពីបន្ទះស្នែងតូច ស្ដើងវែង ដូចជាស្នែងគោ ឬក្របី ។ល។
ចាប៉ីដងវែងមានលក្ខណៈ ពិសេស ក្នុងការប្រើសំនៀងត្រួតជាងសំនៀងរាយ ។ នៅពេលប្រគំបទណាក៏ដូចជាបទណាដែរ គេតែងតែត្រេះខ្សែទាំង២ស្មើគ្នា ប៉ុន្ដែលំនាំសាច់បទ គឺស្ថិតនៅលើខ្សែឯកដោយគេប្រើម្រាមដៃចុចចុះចុចឡើងទៅតាមលំនាំ នៅលើខ្សែនេះ រីឯខ្សែគ គេត្រេះបង្ហើរចោលសម្រាប់ជួយបន្ទរសាច់បទប៉ុណ្ណោះ ។
ប្រសិនបើ គេចង់បានចាប៉ីដងវែងឱ្យមានសំនៀងល្អ ឮខ្លាំង គេត្រូវធ្វើវាតាមពាក្យស្លោកចាស់បុរាណថា «ស្នូករាំង ដងក្រសាំង សន្ទះខ្ទុម្ព គីង្គក់ធ្នង់ ខ្ទង់ឆ្អឹង» ។ ការបង្រៀនចាប៉ីដងវែងពីម្នាក់ទៅម្នាក់ទៀត គេតែងតែប្រើភាសាចាប៉ីថា «ត្រែង ទីងត្រែង ទីរីរែង ទីងត្រែង ទីងទីងត្រែង ទីរី រែង ទីងត្រែង» ។ តាមគំនិតចាស់បុរាណបានឱ្យនិមិត្ដរូបលើឧបករណ៍នេះថា «ស្នូកតំណាងក្បាលនាគ ដងតំណាងខ្លួននាគ ប្រពែតំណាងកន្ទុយនាគ» ៕
ភាសាខ្មែរហៅថា «ពិណ» ក្លាយមកពីភាសាសំស្ក្រឹត និងបាលីថា «វីណា» ជាឧបករណ៍ខ្សែកេះ ឬដេញដោយម្រាមដៃទាំងដប់ មានពិណកោង ពិណកែង និងពិណស្នូក ។ ឧបករណ៍នេះប្រើប្រាស់រួមជាមួយនឹងឧបករណ៍ដទៃទៀតសម្រាប់ប្រគំជូនការ រាំច្រៀងថ្វាយអាទិទេពក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា ។
ដោយ ឧបករណ៍ពិណស្ថិតស្ថេរក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនាប្រើប្រាស់សម្រាប់បូជា ថ្វាយអាទិទេព មានព្រះព្រហ្ម ព្រះឥសូរ និងព្រះនារាយណ៍ ជាដើម មានគន្ធពជាប្រុសអ្នកភ្លេងដេញពិណ និងច្រៀង ឯស្រីទេពអប្សរជាស្រីរបាំ ទើបអាចសន្និដ្ឋានបានថា ឧបករណ៍ពិណនេះឆ្លងមកពីប្រទេសក្លិង្គតាំងពីសម័យ ដែលក្លិង្គបានមករស់នៅជាមួយខ្មែរតាំងពីសតវត្សសូន្យនៃគ្រិស្ដ សករាជ ដោយនាំមកជាមួយនូវអារ្យធម៌ច្រើនបែបច្រើនយ៉ាង មានសាសនា មានអក្សរសាស្ដ្រ មានភាសា មានសិល្បៈ ។ល។
អ្នកស្រីបណ្ឌិត ពៅ សាវរស ជា អ្នកប្រាជ្ញខាងអក្សរសាស្ដ្រខ្មែរបានមានប្រសាសន៍ក្នុងបាឋកថាមួយ ជាមួយសាស្ដ្រាចារ្យ និងនិស្សិតនៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈក្នុងខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៩៤ ថា «តាមសិលាចារឹក ខ្មែរចេះធ្វើគ្រឿងភ្លេងតាំងពីសតវត្សទី៦ គឺចេះធ្វើពិណ ចាប៉ី និងស្គរគ្រប់បែប» ។
ឧបករណ៍ ដ៏ចាំបាច់នេះបានត្រូវលើកយកទៅឆ្លាក់លើជញ្ជាំងប្រាសាទនានា ដូចជា នៅលើក្បាច់ផ្ដែរនារចនាបថសម្បូរព្រៃគុក ស្ថិតក្នុងខេត្តកំពង់ធំ សតវត្សទី៧ ជាពិណស្នូក លើជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័ន សតវត្សទី៩ ជាពិណកោង ប្រើប្រាស់ជាមួយនឹងការរាំច្រៀងច្រើនកន្លែងច្រើនធុន ដូចជា ពិណមានខ្សែ២១ ពិណមានខ្សែ១៨ ពិណមានខ្សែ១៤ ពិណមានខ្សែ១២ និងពិណមានខ្សែ៨ នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរវត្ដ ជាពិណកែងមានខ្សែ១១ ។
ពិណទាំងអស់ នេះ ត្រូវបានបញ្ចប់តួនាទីរបស់ខ្លួនពីក្នុងសង្គមខ្មែរតាំងពីអរិយធម៌ អង្គរត្រូវបានរលាយ ព្រហ្មញសាសនាត្រូវបានរលត់មុនឆ្នាំ១៤៣១ ជាឆ្នាំដែលខ្មែរស្លាប់ស្ទើរអស់ នៅសល់តែ៩០.០០០នាក់ ត្រូវសៀមកៀរយកទៅលត់ដំធ្វើបាបថែមទៀត ។ ឧបករណ៍ពិណនេះបានផ្ទេរឈ្មោះរបស់ខ្លួនរហូតដល់សព្វថ្ងៃឱ្យទៅជា វង់ភ្លេងមួយហៅថា «វង់ភ្លេងពិណពាទ្យ» គឺជាវង់ភ្លេងដែលមានឧបករណ៍ពិណដឹកមុខកាលពីសម័យបុរាណ ៕
