ក្ដៅស៊ីរាក់ ត្រជាក់ស៊ីជ្រៅ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ទង្វើដោយភ្លើងកំហឹងបានផលតិចជាងទង្វើដោយអារម្មណ៍ស្ងប់ ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ក្ដៅស៊ីរាក់ៈ ម្ហូបអាហារដែលនៅក្ដៅ គេហូបបានតិចៗ សើៗ លើមាត់ចាន គេមិនអាចលូកជ្រៅបានទេ ព្រោះវានាំឲ្យរលាកមាត់ ។
ត្រជាក់ស៊ីជ្រៅៈ ម្ហូបអាហារដែលត្រជាក់ គេហូបបានច្រើនៗ គេអាចចូកលូកជ្រៅបន្តិចក៏បាន ព្រោះវាត្រជាក់ មិននាំឲ្យរលាកមាត់ទេ ។
អត្ថប្បដិរូប
មនុស្សដែលមានអារម្មណ៍ឆាប់មួរម៉ៅក្ដៅក្រហាយ គេហៅមនុស្សចិត្តស្រាល ។ មនុស្សនេះ បើធ្វើការអ្វីឲ្យតែទាស់ចិត្តបន្តិច គេច្រលោតតោតតូង បោកប្រាស់ខូចខ្ទេចខ្ទីរអស់ ។
បើគេនិយាយស្ដីទៅនឹងអ្នកណាម្នាក់ ហើយគេធ្វើឲ្យថ្នាំងថ្នាក់ចិត្តតែបន្តិច គេមានប្រតិកម្មតបត បង្កហេតុបណ្ដាលឲ្យមានរឿងឈ្លោះប្រែកគ្នាភ្លាម ព្រោះគេមិនសូវចេះអត់ធ្មត់ សង្កត់ចិត្តទេ បើមានការត្រូវទៅនិយាយពឹងពាក់គេៗមិនសូវជួយយកអាសារទេ ។
រីឯមនុស្សដែលមានអធ្យាស្រ័យត្រជាក់ គេហៅមនុស្សចិត្តធ្ងន់ ។ មនុស្សនេះ បើធ្វើការអ្វី ទោះបីមានខូចខាតបន្តិចបន្តួច គេចេះអត់ធ្មត់ រួចធ្វើតទៅទោតទាល់តែបានសម្រេចផល ។
មនុស្សចិត្តត្រជាក់ បើទៅនិយាយកិច្ចការអ្វីនឹងអ្នកតូច អ្នកធំ ច្រើនបានសម្រេចផល ព្រោះគេចេះប្រើសម្ដីទន់ភ្លន់ សុភាពរាបសារគួរឲ្យអាណិត ។
ម្យ៉ាងទៀត បើអ្នកធំ ឬចៅហ្វាយនាយស្ដីបន្ទោសឲ្យគេៗចេះបន្ទន់ឥរិយាបថ អង្វរកទាល់តែគេទន់ចិត្តអាណិតអាសូរ យកទោសលែងកើត ៕
ក្រមុំសាបដូចទឹកទន្លេប្រពន្ធគេឈ្ងុយដូចដូងដុត
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ គ្រោះថ្នាក់នៃប្រព្រឹត្តិកម្មក្នុងផ្លូវស្នេហាលើប្រពន្ធគេ ។
អត្ថាធិប្បាយ
នារីដែលនៅក្នុងវ័យក្រមុំជាវ័យដែលល្អប្រសើរ បំផុត ។ ប៉ុន្តែនៅពេលនេះ លោកពុំមានចេតនាចង់និយាយពីតម្លៃរបស់ស្ត្រីក្រមុំទេ គឺលោកចង់និយាយអំពីគ្រោះថ្នាក់នៃអ្នកដែលសហាយស្មន់នឹងប្រពន្ធ គេ ។
ក្រមុំសាបដូចទឹកទន្លេ
ស្ត្រីក្រមុំគឺជាស្ត្រីស្ថិតនៅក្នុងវ័យ «រង់ចាំ» ។ ពេលដែលនាងស្ថិតនៅក្នុងវ័យរង់ចាំនេះ បើមានកំលោះណាទៅញ៉េះញ៉ោះ លែបខាយពាក្យសម្ដីក្នុងផ្លូវលោកីយ៍ក៏ដោយ ក៏ចាស់ទុំពុំសូវចាប់ទោសអូសដំណើរខ្លាំងក្លា រហូតដល់ប្ដឹងឡើងតុលាការដែរ គឺគ្រាន់តែស្ដីបន្ទោស និងធ្វើការព្រមានប៉ុណ្ណោះ ។ ប្រសិនបើរឿងនេះឈានទៅដល់ការប្រាសចាកប្រពៃណីដោយសាមីជនទាំងពីរ ព្រមព្រៀងគ្នាទៀតផងនោះ គេក៏ពុំសូវដែលឃើញ ដែលឮថាឪពុកម្ដាយ អាណាព្យាបាល ឬបងប្អូនញាតិខាងស្រីដេញបាញ់ ដេញកាប់ សម្លាប់កូនប្រុសនោះដែរ ដោយគ្រាន់តែប្ដឹងទៅសមត្ថកិច្ចដើម្បីទាមទារឲ្យភាគីខាងកូនប្រុស បង់ជំងឺចិត្តប៉ុណ្ណោះ ។ ជួនកាល បើវាសនាមាន គេចាប់ឲ្យរៀបការទៀតក៏សឹងមានដែរ ។
ប្រពន្ធគេឈ្ងុយដូចដូងដុត
ប្រពន្ធគេគឺស្ត្រីដែលច្បាប់រដ្ឋទទួលស្គាល់ ថាជាកម្មសិទ្ធិផ្ដាច់មុខរបស់ជនណាម្នាក់ ។ បានសេចក្ដីថា ស្ត្រីប្រភេទនេះមានម្ចាស់ហួងហែង ថែរក្សាហើយ ។
ដូងដុតៈ គឺសាច់ដូងទុំដែលគេដុត វាមានក្លិនឈ្ងុយឆួល ។ គេតែងយកវាទៅធ្វើជានុយសម្រាប់ស្ទូចត្រី ។ ត្រីធុំក្លិនភ្លាម ត្របាក់ភ្លាម តែវាក៏ងាប់ភ្លាមដែរ ។
ហេតុបានជាលោកពោលថា ប្រពន្ធគេឈ្ងុយដូចដូងដុត ព្រោះប្រសិនណាបើមានបុរសល្មោភកាមណាម្នាក់ប្រថុយផ្សងស្នេហ៍ជាមួយ ប្រពន្ធគេ វាសនារបស់គេប្រហែលមិនខុសពីត្រីដែលត្របាក់ដូងដុតប៉ុន្មានដែរ ។
ជាញឹកញាប់ណាស់ គេតែងឮថា បុរសដែលផ្សងស្នេហ៍ជាមួយប្រពន្ធគេនោះ ក្បាលរបស់គេត្រូវគ្រូពេទ្យដេរម្ភៃសាមសិបថ្នេរ ។ ជួនកាលឮថា មិនពិបាកគ្រូពេទ្យដេរទេ ព្រោះគេត្រូវរលត់ធាតុបាត់ទៅហើយ ។
ការណ៍ដែលលោកលើកឡើងថា ក្រមុំសាបដូចទឹកទន្លេនោះ គឺក្នុងន័យចំអកផង ក្នុងន័យប្រៀបធៀបជាឧបមាណវិធីផង ។ ម្យ៉ាងទៀតលោកចង់ពោលត្រង់ៗថា ក្រមុំសាបណាស់ទៅឬ ? បានជាទៅស្រឡាញ់ប្រពន្ធគេ ទោះបីដឹងថាមានគ្រោះថ្នាក់ច្រើនក៏ដោយ ៕
កុំខ្វើកតាមខ្យល់កុំខ្វល់តាមស្រី
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ធ្វើអ្វីៗត្រូវចេះគិតពិចារណាកុំស្ទុះតាមគេញាក់ ។
អត្ថាធិប្បាយ
កុំខ្វើកតាមខ្យល់
ពាក្យថា «ខ្វើក» មានន័យថាកម្រើកតិចៗ ។ តែខ្វើកក្នុងទីនេះមានន័យថា «ងាកភ្លេតទៅលិច ងាកភ្លេតទៅកើត» ។ លោកចង់បញ្ជាក់ប្រាប់ថា កិច្ចការសព្វសារពើមុននឹងធ្វើត្រូវចេះគិតពិចារណាឲ្យគ្រប់ ជ្រុងជ្រោយជាមុនសិន កុំចេះតែខ្វើកទៅតាមគេញាក់ គេបបួលម្ដងទៅឆ្វេង ម្ដងទៅស្ដាំឲ្យសោះ ។
កុំខ្វល់តាមស្រី
ពាក្យថា «ស្រី» ក្នុងទីនេះលោក ពោលយកស្ត្រីដែលវប្បធម៌នៅមានកម្រិត ព្រោះស្ត្រីប្រភេទនេះច្រើនចិត្តស្រាលគិតខ្លី ។ បើគេឈ្លោះនឹងអ្នកណា ឬខឹងនឹងអ្នកណា សឹងតែស្ទុះទៅប្រហារគេតាមកម្លាំងបាយ ឬតាមកម្លាំងអំណាចបុណ្យសក្តិប្ដី ។ សមដូចពាក្យលោកថា ប្ដីសក្ដិបួនប្រពន្ធសក្ដិប្រាំ ឬច្រើនជាងនេះទៀត ។
ដូចនេះ អ្នកប្រុសជាប្ដីត្រូវចេះគិតពិចារណាឲ្យម៉ដ្ឋចត់ល្អិតល្អន់មែនទែន កុំចេះតែខ្វល់ខ្វាយខឹងច្រឡោតតោតតូងទាំងកំរោលទៅតាមប្រពន្ធញាក់ ឲ្យសោះ ។
ពាក្យចាស់លោកថា បើស្រីៗឈ្លោះគ្នាខ្លាំងណាស់ត្រឹមរហែកអាវ និងដាច់សាច់មុខប៉ុណ្ណោះ ។ ប៉ុន្តែបើប្រុសៗឈ្លោះគ្នាវិញ គឺមានស្លាប់មានរស់ យ៉ាងហោចណាស់ក៏ត្រូវមានចូលមន្ទីរពេទ្យមិនខាន ។
ពាក្យខាងលើនេះ ព្រះរាជសម្ភារលោកសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើអ្នកជាប្ដីថា កុំឲ្យខ្វល់តាមប្រពន្ធពេក ៕
កុំបោះសន្ទូចរំលងភ្នំ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ទង្វើអ្វីៗត្រូវធ្វើតាមឋានានុក្រម ។
អត្ថាធិប្បាយ
សន្ទូចក្នុងពេលនេះ លោកសំដៅយកកិច្ចការដែលត្រូវធ្វើ ។ ភ្នំក៏ជាតំណាងតួអង្គមន្ត្រីអ្នកមានបុណ្យសក្តិធំណាម្នាក់ដែលពាក់ព័ន្ធក្នុងកិច្ចការនេះ ។
កិច្ចការអ្វីក៏ដោយនៅក្នុងសង្គមខ្មែរយើង គេធ្វើពីថ្នាក់ក្រោមបញ្ជូនឡើងទៅលើជានិច្ច ។ ដូច្នេះ បើចង់ធ្វើកិច្ចការអ្វីនីមួយៗលោកប្រាប់ថា ត្រូវធ្វើតាមលំដាប់លំដោយ គឺធ្វើតាមឋានានុក្រមពីទាបទៅខ្ពស់ ដោយមិនអាចរំលងមន្ត្រីធំណាម្នាក់ឡើយ ។
ឧទាហរណ៍ៈ គេធ្វើកិច្ចការអ្វីមួយដែលត្រូវឡើងទៅដល់ថ្នាក់ខេត្ត ។ គេត្រូវធ្វើកិច្ចការនោះពីថ្នាក់មូលដ្ឋាន រួចឡើងទៅស្រុក ទើបបន្តទៅខេត្តទៀត ។ គេមិនត្រូវរំលងផ្លោះចោលមន្ត្រីស្រុកបានទេ ។ មន្ត្រីស្រុកនេះលោកចាត់ទុកថាជាភ្នំមួយដែរហើយ ។
ការដែលគេលោតផ្លោះបោះសន្ទូចរំលងមន្ត្រីស្រុក ដែលលោកចាត់ទុកជាភ្នំមួយដែរនោះ គឺជាការមួយដែលធ្វើឲ្យខុសនឹងនីតិវិធី ។ កាលបើទង្វើខុសនឹងនីតិវិធីបែបនេះហើយ អាចនឹងនាំឲ្យមានបញ្ហាទៅថ្ងៃក្រោយទៀត ។
រួមសេចក្ដីមក មន្ត្រីថ្នាក់ណាក៏ដោយឲ្យតែពាក់ព័ន្ធក្នុងការងារនេះ មិនគួរគប្បីរំលងជាដាច់ខាត ដើម្បីឲ្យបានត្រឹមត្រូវតាមបទដ្ឋានច្បាប់ ៕
កុំរាមុខដឹងកុំទទឹងមុខទ័ព
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ កុំនៅពីមុខអ្នកមានអំណាចខ្លាំង ។
អត្ថាធិប្បាយ
«ដឹង» គឺជាឧបករណ៍ម្យ៉ាងសម្រាប់ចាំងឈើ ។ វាមានផ្លែរាងដូចពូថៅ តែផ្លែវានៅទទឹងដង និងមានកន្ទុយវែងឡើងលើសម្រាប់ជាជំនួយធ្វើឲ្យមានលំនឹង មិនផ្លាតទៅឆ្វេងទៅស្ដាំផង និងជួយយោលយោគនៅពេលចាំងផង ។
កុំរាមុខដឹង
នៅពេលគេកំពុងចាំងឈើ គេមិនត្រូវទៅនៅពីមុខដឹងឡើយ ព្រោះផ្លែវាអាចរង្គោះខ្ទាតចេញ នាំឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់បង្ករបួសស្នាមជាទម្ងន់ ។ ម្យ៉ាងទៀត អ្នកចាំងពុំសូវបានមើលអ្វីក្រៅពីចំណុចដែលត្រូវដាក់ផ្លែដឹង ដើម្បីចាំងនោះទេ ។
កុំទទឹងមុខទ័ព
កាលដើមឡើយ ចាស់ៗតែងនិយាយប្រាប់កូនចៅថា ពេលស្រុកមានអសន្តិសុខ ក្បួនទ័ពត្រូវធ្វើដំណើរទៅសមរភូមិដោយថ្មើរជើង ។ ពេលកំពុងយាត្រាដូច្នេះ ចាស់ៗតែងចាប់កូនចាប់ចៅ ដោយខ្លាចក្រែងវារត់កាត់មុខទ័ព ព្រោះកាលជំនាន់នោះ កាលណាមានក្បួនយាត្រាទ័ព អ្នកស្រុកប្រយ័ត្នណាស់ ជាពិសេសមិនអាចស្ត្រីមានផ្ទៃពោះដើរកាត់មុខទ័ពទេ ព្រោះគេប្រកាន់ថា វានឹងនាំមកភាពបរាជ័យ ។ ដូច្នេះ គេត្រូវតែប្រហារជីវិតចោល ។
នៅពេលស្រុកជឿនលឿន ក្បួនយាត្រាទ័ព គេធ្វើតាមរថយន្ត ប៉ុន្តែយាត្រាទ័ពក៏នៅតែមានអាជ្ញាសឹកពិសេសដដែល ព្រោះទ័ពនេះហើយជាអ្នកការពារជាតិមាតុភូមិ និងបូរណភាពទឹកដី ៕
កុំទុំមុនស្រគាល
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ កុំតាំងខ្លួនធ្វើគ្រាន់មុនចេះដឹង ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ផ្លែឈើទាំងអស់ត្រូវមានលក្ខណៈ៥យ៉ាងទើបត្រឹមត្រូវតាមលក្ខណៈធម្មជាតិគឺ ៖ ក្ដឹប ខ្ចី ចាស់ ស្រគាល និងទុំ ។
ប្រសិនបើគ្រប់លក្ខណៈទាំង៥នេះហើយ ផ្លែឈើនោះទើបមានរសជាតិផ្អែមឆ្ងាញ់ពិសា ។ ប្រសិនបើមានគេយកផ្លែឈើដែលស្ទើរចាស់ទៅបន្ទុំថ្ម វាអាចទុំបានដែរ ប៉ុន្តែមិនសូវមានរសជាតិផ្អែមល្អ មិនគួរឲ្យចង់បរិភោគទេ ព្រោះវាទុំទាំងបង្ខំ ។
អត្ថប្បដិរូប
ទង្វើអ្វីក៏ដោយ ប្រសិនបើធ្វើដោយច្រូតកាត់ច្រើនតែជួបនឹងផលវិបាកផ្សេងៗ ។ ម្យ៉ាងទៀតមុននឹងចូលទៅប្រកបការងារអ្វីមួយ ត្រូវស្វែងយល់ ស្វែងចេះអំពីកិច្ចការនោះជាមុនសិន សឹមចាប់ការងារនោះជាខាងក្រោយទើបមានប្រសិទ្ធភាព ។
ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីបានដឹកនាំឲ្យស្ត្រីខ្មែរមានចរិយា និងសណ្ដាប់ធ្នាប់ល្អណាស់ គឺមុននឹងមានប្ដី ត្រូវមានគេចូល “ចែចូវ” តាមច្បាប់ទម្លាប់ ។ ប៉ុន្តែបើមានស្ត្រីណាមានប្ដីខ្លួនឯង ឬមានទម្ងន់ទើបរៀបការជាក្រោយ អាហ្នឹងគេហៅថា ទុំមុនស្រគាលហើយ ។
មានមន្ត្រីខ្លះបានចូលធ្វើការរដ្ឋ ឬចូលកាន់តំណែងខ្លឹមណាមួយតាមរយៈបក្សពួក ឬតាមរយៈសំណូក ។ ប៉ុន្តែគ្មានចេះអ្វីសោះ ។ លុះបានចូលធ្វើការ ឬចូលកាន់មុខតំណែងហើយទើបរៀនតាមក្រោយ ។ អាហ្នឹងគេហៅថា ទុំមុនស្រគាលហើយ ។
សមណៈខ្លះបានបួសរួចហើយ ទើបរៀនអក្សរ ឬរៀនធម៌តាមក្រោយ ។ អាហ្នឹងគេហៅថា ទុំមុនស្រគាលដែរ ៕
កុំពត់ស្រឡៅកុំប្រដៅស្រីមានះ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ភាពរឹងត្អឹងរបស់ស្រីមានះ ។
អត្ថាធិប្បាយ
កុំពត់ស្រឡៅ
ស្រឡៅជាដើមឈើធំខ្ពស់ដូចគគីរ ដែរ ប៉ុន្តែមិនមូលស្រលនទេ ព្រោះវាមានពួរកំពីកកំពក សណ្ដូកតាមដើម ។ គេតែងយកពួរនេះមកធ្វើដងចប កាំបិត ពូថៅ ។ល។ ព្រោះវាមានភាពរឹងល្អ ។ ប៉ុន្តែវាមានលក្ខណៈពិសេសមួយ គឺបើវាវៀច ឬកោងបែបណាហើយ គេមិនអាចពត់ ឬតម្រង់វាបានទេ ។ បើគេរោលភ្លើងពត់វា វាអាចទៅតាមដៃបាន ប៉ុន្តែដល់ពេលលែងដៃ វានឹងទៅរកកន្លែងដើមវិញដដែល ។
កុំប្រដៅស្រីមានះ
ជាទូទៅនៅក្នុងសង្គមខ្មែរយើង ស្ត្រី ភេទតែងមានចរិតទន់ភ្លន់ ចរិយាស្លូតបូត អាចសម្របសម្រួលទៅតាមបរិយាកាសបានស្រួល សូម្បីសម្លៀកបំពាក់ ប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់ ជំនឿ សាសនាក៏អាចផ្លាស់ប្ដូរទៅតាមប្ដីបានដែរ ។
ប៉ុន្តែចំពោះស្រីមានះវិញ រមែងមានអស្មិរឹងត្អឹងដូចដែកថែប ។ បើមានប្ដីក៏ពុំរណប ឬចុះញ៉មដែរ គឺគេសុខចិត្តលែងលះគ្នាដ៏បានដែរ ដែលថាឲ្យឱនលំទោនចុះចាញ់អ្នកឯងប្រាកដជាអត់សោះតែម្ដង ។
ហេតុនេះហើយបានជាលោកពោលថា កុំពត់ស្រឡៅ កុំប្រដៅស្រីមានះ ៕
កោកៗសឹកតែមាត់ត្រដោកឆ្អែតតែពោះក្របី
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ការទូន្មានប្រៀនប្រដៅដែលគ្មានប្រសិទ្ធភាព ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ត្រដោក ជាប្រដាប់ធ្វើពីឈើ ឬឫស្សី និងមានគ្រាប់នៅខាងក្នុងសម្រាប់ចងនៅកក្របី ។ កាលណាវាឱនស៊ីស្មៅ គ្រាប់នោះប៉ះទង្គិចនឹងមាត់ត្រដោកឮសូរប៉ូកៗ ។
ទោះជាសំឡេងត្រដោកឮសូរយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ក្របីនោះមិនរវល់អើពើដែរ គឺវាគិតតែពីស៊ីស្មៅតាមទម្លាប់ធម្មតារបស់វា ។ គ្រាប់ត្រដោកប៉ះទង្គិចនឹងមាត់ត្រដោកយូរៗទៅក៏ធ្វើឲ្យសឹករេចរឹល មាត់ត្រដោក ឯក្របីស៊ីស្មៅយ៉ាងឆ្អែតតឹងពោះ ព្រោះសំឡេងត្រដោកគ្មានអ្វីធ្វើឲ្យខាត ឬចំណេញដល់វាទេ ។
អត្ថប្បដិរូប
លោកបានប្រៀបធៀបន័យខាងលើនេះទៅនឹងមនុស្សខ្លះ ដែលឪពុកម្ដាយ អាណាព្យាបាល ឬគ្រូបាអាចារ្យខំប្រឹងប្រៀនប្រដៅអប់រំទូន្មានយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គេពុំខ្ចីធ្វើដឹង ធ្វើឮអ្វីដែរ ។ គេគិតតែពីធ្វើអ្វីទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តរបស់គេ ។ អ្នកទូន្មានខំប្រឹងនិយាយប៉ោចៗបានត្រឹមតែសឹកបបូរមាត់ឥតប្រយោជន៍ ។ ឯកូនចៅ សិស្ស ធ្វើព្រងើយហាក់ដូចគ្មានបានដឹងឮអ្វីទាំងអស់ ។ ន័យនេះមិនខុសពីសត្វក្របីដែលមិនរវល់នឹងសំឡេងត្រដោកដូច្នោះ ដែរ ៕
កុំតូចចិត្តនឹងវាសនាកុំតវ៉ានឹងព្រហ្មលិខិត
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ត្រូវចេះតស៊ូ និងអត់ធ្មត់នូវអ្វីដែលខ្លួនបានទទួល ។
អត្ថាធិប្បាយ
វាសនា = សំណាង, សំណាង = ការសាង
កុំតូចចិត្តនឹងវាសនា
វាសនា ជាបច្ច័យបានមកពីការកសាង ។ ការកសាងនេះជួនមានមកពីអតីតជាតិ ជួនមានក្នុងបច្ចុប្បន្នជាតិ ។
តាមទ្រឹស្ដីនៃព្រះពុទ្ធសាសនាបានបញ្ជាក់ថា វាសនារបស់បុគ្គលម្នាក់ៗសុទ្ធតែកើតមានឡើងអំពីអំពើរបស់ខ្លួន ម្នាក់ៗជានិច្ច ។ បើខ្លួនបានសាងសន្សំនូវកម្មអ្វី កម្មនោះនឹងផ្ដល់មកឲ្យខ្លួនវិញ ។ ដូចជា បើបុគ្គលសាងនូវសុកលកម្មរមែងបានទទួលនូវកុសលធម៌ (ភាវៈល្អ) ។ បើបុគ្គលសាងអកុសលកម្មរមែងបានទទួលនូវអកុសលធម៌ (ភាវៈអាក្រក់) ។ ន័យនេះមានការប្រៀបធៀបដូចអ្នកដែលដាំដើមខ្នុរ តែងទទួលបានផ្លែខ្នុរ (ផ្អែមល្អ) ។ ឯអ្នកដែលដាំដើមស្លែង តែងបានទទួលផ្លែស្លែង (ពុល) ។
បើយោលតាមទ្រឹស្ដីព្រះពុទ្ធសាសនាខាងលើនេះ បុគ្គលម្នាក់ៗមិនត្រូវតូចចិត្តនឹងវាសនារបស់ខ្លួនទេ ។ ព្រោះអ្វីៗសុទ្ធតែកើតឡើងអំពីអំពើរបស់ខ្លួនទាំងអស់ ។ សមដូចពុទ្ធភាសិតពោលថា ៖ សត្តេ កម្មំ វិភជ្ជតិ សត្វទាំងឡាយរមែងទទួលនូវកម្មដែលខ្លួនបានសាង ។
កុំតវ៉ានឹងព្រហ្មលិខិត
ព្រហ្មលិខិត = ចំណារព្រះព្រហ្ម ឬចំណារដ៏ប្រសើរ
ព្រហ្មលិខិត ដែលមានន័យថា ចំណាររបស់ព្រះព្រហ្មនោះ តាមពិតទៅពុំមានព្រះព្រហ្មឯណាមកចារឲ្យទេ ។ វាគឺជា «កម្ម» ដែលខ្លួនបានសាងនោះឯងចារមកឲ្យ ។
ដូច្នេះ ព្រហ្មលិខិតមានន័យម្យ៉ាងទៀតថា «កម្មលិខិត» ។ កម្មលិខិតនេះ គឺជាចំណារ ឬជាកំណត់ហេតុនៃទង្វើដែលសត្វលោកម្នាក់ៗបានធ្វើរួចមកហើយ ។
តាមទស្សនៈពុទ្ធនិយមបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា ព្រហ្មលិខិត ឬកម្មលិខិតហ្នឹងឯងជាអ្នកផ្ដល់វាសនា ឬបែងចែកនូវកំណើតមនុស្សលោកគ្រប់ៗគ្នា (កម្មយោនី) ។
សុភាសិតទាំងពីរឃ្លាខាងលើនេះ គង់មានន័យប្រហែលគ្នា ។ បើដូច្នេះ តើមានអ្វីដែលមនុស្សលោកត្រូវតូចចិត្ត ត្រូវតវ៉ា បើអ្វីៗទាំងអស់សុទ្ធតែកើតឡើង សម្រេចឡើងដោយខ្លួនឯងជាអ្នកធ្វើ អ្នកសាងទាំងអស់ ។
«ព្រហ្មលិខិត ឬកម្មលិខិត» គ្រាន់តែជាវិញ្ញាបនបត្របញ្ជាក់នូវកម្រិតនៃទង្វើ ឬការសាងរបស់មនុស្សលោកដែលធ្វើតិច ឬច្រើនប៉ុណ្ណោះ ៕
កូនក្រោលបង្គោលស្នឹង
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ មនោសញ្ចេតនាលើអ្នកដែលនៅជាមួយគ្នាយូរ ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
គោ ក្របី ដែលម្ចាស់ចិញ្ចឹមយូរជាងគេ ទុកដូចជាម្ចាស់ក្រោល ។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ គេដឹកវាទៅបោះស្នឹងឲ្យស៊ីស្មៅនៅឯវាល ដោយគេចិញ្ចឹមវាទុកប្រចាំក្រោលយូរយ៉ាងនេះហើយ គេក៏មានចិត្តអាណិតស្រឡាញ់វាជាងគេ ។
ដូច្នេះហើយម្ចាស់ក៏មិនលក់ដូរវាដែរ គឺគេទុកវាទ្រព្យសម្អប់ ។ គេហៅវាថា កូនក្រោលបង្គោលស្នឹង ។
អត្ថប្បដិរូប
មនុស្សណាដែលរស់នៅក្នុងស្រុកភូមិយូរជាងគេ លោកហៅថា «ចាស់ស្រុក» ។ លោកប្រៀបធៀបមនុស្សនេះដូចគោ ក្របីប្រចាំក្រោលដែរ ។ មនុស្សនេះបើមានបញ្ហាអ្វីល្មមៗ គេច្រើនលើកអភ័យឲ្យ ព្រោះគេយល់ថា ជាចាស់ទុំប្រចាំស្រុកភូមិទៅហើយ ។
ម្យ៉ាងទៀត មនុស្សណាដែលធ្វើការក្នុងអង្គភាពបានយូរជាងគេមិនផ្លាស់ប្ដូរទៅណា គឺយូរជាច្រើនតំណចៅហ្វាយនាយ ។ មនុស្សនេះក៏គេចាត់ទុកថាជាព្រឹទ្ធាចារ្យប្រចាំអង្គភាពដែរ ។
ពំនោលខាងលើនេះ ពុំមែនជាពាក្យប្រៀនប្រដៅអប់រំអ្វីទេ គឺគ្រាន់តែចង់បញ្ជាក់ថា មនុស្សណាដែលនៅយូរក្នុងកន្លែងណាមួយ តែមានគេរាប់អានច្រើន និងគេស្គាល់ច្រើនពីសំណាក់មហាជនប៉ុណ្ណោះ ។
កាប់បំពង់រង់ទឹកភ្លៀង
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ការរង់ចាំដែលមិនច្បាស់លាស់ ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
មានមនុស្សខ្លះដោយគ្រាន់តែបានឮសូរផ្គរលាន់ ក៏នឹងស្មានថា នឹងមានភ្លៀងធំហើយ ។ គេក៏បោះបង់ការងារដែលកំពុងធ្វើនៅដៃចោល រួចក៏ប្រញាប់ប្រញាល់ទៅកាប់ឫស្សីធ្វើបំពង់រង់ចាំត្រងទឹកភ្លៀង ដែលមិនទាន់ទាំងដឹងច្បាស់ថា មានភ្លៀងឬក៏អត់ផង ។
អត្ថប្បដិរូប
កិច្ចការអ្វីក៏ដោយ បើមិនទាន់ដឹងច្បាស់លាស់ទេ គេមិនត្រូវសង្ឃឹមខ្លាំងក្លារហូតដល់សុខចិត្តចោលការងារដែលកំពុង ធ្វើនៅដៃនោះទេ ។
ឧទាហរណ៍ៈ មនុស្សម្នាក់កំពុងធ្វើចម្ការ ស្រាប់តែថ្ងៃមួយបានដំណឹងថា មានគេបម្រុងមកបើករោងចក្រក្នុងភូមិរបស់ខ្លួន ។ មនុស្សនោះក៏លះបង់ការងារកសិកម្មចោលអស់រលីង ។ មួយថ្ងៃៗ គេគិតតែពីដើរស៊ើបការងាររោងចក្រ ។ ចំណែកក្រុមហ៊ុនក៏ពុំទាន់ប្រាកដថា មកបើកថ្ងៃណាដែរ ។ ឯអ្នករង់ចាំក៏ចេះតែរង់ចាំរហូតទៅ គឺរង់ចាំរហូតដល់អស់លុយកាក់ពីខ្លួន ។
ដូច្នេះការដែលឮសូរ ហើយរង់ចាំនេះពុំល្អឡើយ ៕
កាន់កពស់កាន់ឲ្យជាប់ប្រយ័ត្នក្រឡាប់ខាំឯប្រាណ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ការកាន់ក្ដីក្ដាំត្រូវក្ដាប់ឲ្យណែន ប្រយ័ត្នគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួន ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ពស់ក្នុងពេលនេះ លោកសំដៅយកពស់ដែលមានពឹសខ្លាំង ។ លោកចង់និយាយប្រាប់ថា បើបានជាជ្រុលកាន់កពស់ហើយ ត្រូវក្ដាប់ឲ្យណែនជាប់ក្នុងដៃ ។ ព្រោះបើធ្វេសតែបន្តិច ពស់នោះនឹងក្រឡាស់បែរមកចឹកអ្នកកាន់វិញមិនខាន ។
អត្ថប្បដិរូប
ពំនោលខាងលើនេះ លោកចង់និយាយថា មុននឹងចោទប្រកាន់ទៅលើភាគីណាមួយ អ្នកដើមចោទតោងត្រិះរិះពិចារណាឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងឲ្យបានហ្មត់ចត់ល្អិតល្អន់ជាមុនសិន ។ ព្រោះថាការចោទប្រកាន់ដែលគ្មានភ័ស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ និងមិនត្រឹមត្រូវ វានឹងមានផលអាក្រក់ស្រោចមកលើដើមចោទវិញ ជាហេតុនាំឲ្យមានផលវិបាកជាខ្លាំង ៕
កុំស្លាប់ដូចពស់រស់ដូចកង្កែប
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ កុំធ្វើខ្លួនឲ្យគេខ្លាចគ្រប់កាល និងរស់គ្មានន័យ ។
អត្ថាធិប្បាយ
ធម្មតាសត្វសាហាវយ៉ាងណាក៏ដោយ ពេលងាប់ទៅគេលែងខ្លាចវាអស់ហើយ ។ ប៉ុន្តែសត្វពស់វិញងាប់ក៏ដោយ ក៏គេនៅតែខ្លាចដដែល ។
អត្ថានុរូប
ពស់នៅពេលនេះ លោកសំដៅយកពស់ដែលមានពឹស ។ ពេលវានៅរស់ អ្នកផងទាំងពួងតែងតែខ្លាចរអាគ្រប់ៗគ្នាទាំងក្មេងទាំងចាស់ ។ លុះពេលវាងាប់ទៅក៏គេនៅតែខ្លាចវាដដែល ។ កម្លាចនេះដោយគិតថាវាមិនទាន់ងាប់មែនទែន ។ បើឃើញវាហើមស្អុយរលួយក៏នៅគិតថាក្រែងពឹសវានៅជាប់តាមឆ្អឹង ឆ្អែងទៀត ។
រីឯសត្វកង្កែបគឺជាសត្វស្លូត ហើយល្ងង់ ។ វាខ្លាចគេណាស់ ។ វាគ្មានអាវុធសម្រាប់ការពារខ្លួនទេ ។ ធម្មជាតិបានធ្វើអំណោយដល់វាដោយមានការផ្លាស់ប្ដូរពណ៌សម្បុរស្បែក ទៅតាមទីកន្លែងវារស់នៅសម្រាប់បន្លំខ្លួន និងឲ្យជើងក្រោយវែងមានសាច់ដុំខ្លាំងក្លាសម្រាប់ចាក់លោតបាន ឆ្ងាយដើម្បីគេចខ្លួនពីអន្តរាយផ្សេងៗ ។
ម្យ៉ាងទៀតដោយសារវាជាសត្វល្ងង់ខ្លៅយ៉ាងនេះហើយបានជាវាមិនចេះកាយរូងធ្វើជម្រកទេ គឺវាដើរជ្រកជាមួយរូងក្ដាម ។ វាសប្បាយចិត្តណាស់ក៏ស្រែកវ៉ែបៗនាំឲ្យអ្នកនេសាទឮក៏ខ្វារយកវាដោយទាំងក្ដាមម្ចាស់រូងទៀត ។
អត្ថប្បដិរូប
សត្វពស់ក្នុងន័យខាងលើនេះ លោកប្រៀបធៀបទៅមនុស្សពាលយង់ឃ្នងកាចសាហាវ ។ មនុស្សពាលនេះកាលបើរស់នៅត្រង់ណា អ្នកផងទាំងពួងតែងមានការភ័យខ្លាចរអាជាខ្លាំង ។ ព្រោះវាបង្កអសន្តិសុខ និងគ្រោះមហន្តរាយ ។ វាគ្មានមនោសញ្ចេតនា អាណិតអាសូរដល់អ្នកណាម្នាក់ឡើយ សូម្បីតែឪពុកម្ដាយ បងប្អូន ញាតិមិត្តវាក៏ដោយ ។
ដូច្នេះ ពួកវាជាទីស្អប់ខ្ពើមនៃសង្គមមនុស្ស និងសង្គមជាតិ ។ លុះដល់ពួកវាស្លាប់ទៅ មនុស្សផងទាំងពួងក៏នៅតែស្អប់ខ្ពើម មិនហ៊ានទៅជិតខ្មោចវាដដែល ព្រោះគេយល់ថា ខ្មោចវាលងសាហាវណាស់ ហើយគេក៏ពុំចូលបុណ្យដែរ ។ គេខ្លាចកើតឡើងជួបវាទៀត ។
រីឯសត្វកង្កែប លោកប្រៀបទៅនឹងមនុស្សអាប់ឥតប្រាជ្ញា គ្មានចេះគ្មានយល់អ្វីទាំងអស់ គឺជាមនុស្សកំសោយ ។ ប្រសិនបើមនុស្សនេះស្លូតក៏គ្មានប្រយោជន៍អ្វីប៉ុន្មានដល់សហគមន៍ ជាតិដែរ ។ គេរស់នៅដោយគ្មានន័យ គឺរស់នៅបានត្រឹមតែមានឈ្មោះថាបានរស់ជាមនុស្សនឹងគេដែរ ប៉ុណ្ណោះ ៕
កុំទុកចិត្តមេឃ កុំទុកចិត្តផ្កាយ កុំទុកចិត្តប្រពន្ធថាគ្មានសហាយ កុំទុកចិត្តម្ដាយថាគ្មានបំណុល
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ក្នុងលោកនេះគ្មានអ្វីគួរឲ្យទុកចិត្តបានទេ ។
អត្ថាធិប្បាយ
កុំទុកចិត្តមេឃ
មេឃជារបស់ធម្មជាតិ គេមិនអាចកំណត់ ឬបង្គាប់បញ្ជាបានទេ ដូចជា ពេលខ្លះមេឃរកកលចង់ភ្លៀង ស្រាប់តែមិនភ្លៀងទៅវិញ ។ ជួនគេឃើញមេឃស្រឡះសោះស្រាប់តែភ្លៀងភ្លាម ។ ជួនកាលទៀត គេឃើញមេឃបើកថ្ងៃធម្មតាទេ ស្រាប់តែមានភ្លៀងរ៉ុយៗចុះមកដែលគេហៅថា មេឃភ្លៀងបើកថ្ងៃ ។ ដូច្នេះ ឃើញថាគ្មានអ្វីគួរឲ្យគេទុកចិត្តបានឡើយ ។
កុំទុកចិត្តផ្កាយ
ផ្កាយក៏ជារបស់ធម្មជាតិដូចមេឃ ដែរ ដូច្នេះក៏មិនគួរឲ្យទុកចិត្តបានឡើយ ។ ដូចជាកណ្ដាលអាធ្រាត្រផ្កាយនេះឃើញនៅចំពីលើក្បាល បន្ទាប់មកឃើញនៅទិសខាងលិចវិញ ។ ដូច្នេះ ឃើញថា គេមិនអាចកំណត់ ឬទុកចិត្តថា វានៅនឹងនមួយកន្លែងបានឡើយ ។
កុំទុកចិត្តប្រពន្ធថាគ្មានសហាយ
នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ ភរិយាជា ចំនួនច្រើនណាស់ដែលប្រកាន់ខ្ជាប់នូវប្រពៃណីជាតិ និងមួយចំនួនធំទៀតជាឧត្ដមភរិយា ទោះបានរៀនសូត្រចេះតិចក្ដី ច្រើនក្ដី ។
ប៉ុន្តែទោះបីភរិយានោះស្ថិតនៅក្នុងករណីដូច ម្ដេចក្ដី ក៏គង់នៅមានភរិយាមួយចំនួនតូចដែលបណ្ដោយខ្លួនឲ្យដួលទៅតាម ទំនើបនិយម សម្ភារៈនិយមអូសទាញ ។ ភរិយាខ្លះទៀតចាកប្រពៃណីដោយសារភាពក្រីក្រ ទីទ័លពេក ។ ខ្លះទៀតភ្លាត់ខ្លួនដោយសារសម្រស់គេ ។ ខ្លះទៀតលង់ខ្លួនតាមពាក្យលួងលោម ថ្នាក់ថ្នមរបស់គេ ។ ខ្លះទៀតភ្លើតភ្លើនស្រើបស្រាលតាមកាមតណ្ហាអូសទាញ ។ ដោយសារមានករណីជាច្រើនចាំអូសទាញបែបនេះហើយ ទើបលោកប្រាប់ថា កុំទុកចិត្តខ្លាំងពេក ។
កុំទុកម្ដាយថាគ្មានបំណុល
អ្នកម្ដាយជាទីគោរពគ្រប់ មជ្ឈដ្ឋាន ទោះថ្នាក់លើ មធ្យម និងក្រោមក្ដី គេកម្រជួបនូវអ្នកម្ដាយដែលមិនជំពាក់បំណុលគេសោះនោះទេ ។ អ្នកម្ដាយខ្លះ ស្ថិតក្នុងលំដាប់ថ្នាក់ឧត្ដមមានលុយ ឡាន វីឡា មានគ្រឿងប្រើប្រាស់សុទ្ធតែទំនើប ពាក់សុទ្ធតែត្បូងមានតម្លៃ មើលទៅមិនគួរឲ្យជឿថា គាត់ខ្វះលុយទេ ។ ប៉ុន្តែថ្ងៃណាមួយអ្នកម្ដាយចាញ់ល្បែង ជំពាក់គេម្ដងម្កាលដែរ ។ អ្នកម្ដាយខ្លះទៀត មានមុខរបរពាណិជ្ជកម្មយ៉ាងធំ គឺដល់ខ្នាតអន្តរជាតិ ។ ប៉ុន្តែគាត់ក៏ជំពាក់គេដល់ខ្នាតអន្តរជាតិដែរ សមដូចពាក្យចាស់ថា «ទូកធំក្ដោងធំមែន» ។ សរុបមក អ្នកម្ដាយភាគច្រើនណាស់ដែលជំពាក់គេទៅតាមឋានៈខ្លួន ៕
ក្របីស្នែងកែក មនុស្សស្រលៀងភ្នែក ក្រពើកំបុតកន្ទុយ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ អ្វីដែលខុសប្រក្រតី បុគ្គលិកលក្ខណៈក៏ខុសប្រក្រតីដែរ ។
អត្ថាធិប្បាយ
មនុស្សក្ដី សត្វតិរច្ឆានក្ដី ដែលមានលក្ខណៈកាយវិការដូចខាងលើ លោកប្រាប់ថាគួរឲ្យប្រុងប្រយ័ត្ន ។
ក្របីស្នែងកែក
មានសត្វជាច្រើនដែលមានលក្ខណៈមិនប្រក្រតី តែពេលនេះលោកលើកយកសត្វក្របីស្នែងកែកមក ធ្វើជាតួយ៉ាង ។ លោកថាសត្វក្របីស្នែងកែកតែងកាច និងមានភាពអំនួតជាងក្របីធម្មតា ។ ឫកពាវាក្រអឺតក្រទម មិនខ្លាចគេទេ ។ កាលណាវាឃើញក្របីដូចគ្នា ឬមនុស្សទៅជិតវាៗតែងអើតក្បាលស្ងើន បង្ហាញនូវភាពអំនួត និងកាច ។
មនុស្សស្រលៀងភ្នែក
តាមការកត់សម្គាល់ឃើញថា មនុស្សស្រលៀងភ្នែកតែងមានអ្វីដែល«លើស» គឺថាល្អ ក៏ល្អលើសគេ បើអាក្រក់ក៏លើសគេ បើស្លូតបើកាចក៏លើសគេដែរ ។ ហេតុនេះហើយបានជាលោកប្រាប់ថា ឲ្យប្រុងប្រយ័ត្ន ។ ព្រោះបើសេពគប់ចំលើអ្នកដែលល្អលើសគេជាការប្រសើរ ។ តែបើចំលើអ្នកអាក្រក់លើសគេវិញគួរឲ្យស្ដាយ ។
ក្រពើកំបុតកន្ទុយ
ចាស់ៗតែងនិយាយប្រាប់កូនចៅថា នៅក្នុងបឹងនេះមានក្រពើកំបុតកន្ទុយ មួយ កាចសាហាវខ្លាំងណាស់ ។ បើមានសត្វព្រៃណាចុះផឹកទឹក វាត្របាក់ស៊ីគ្មានឲ្យរួចទេ ។ គេសម្គាល់ឃើញថា ក្រពើកំបុតកន្ទុយកាចសាហាវខ្លាំងក្លាជាងក្រពើធម្មតា ។ មនុស្សម្នាតែងខ្លាចរអានឹងវាគ្រប់ៗគ្នា ។
ដូច្នេះ ឃើញថា អ្វីៗដែលខុសប្រក្រតី អត្តចរិតក៏ខុសប្រក្រតីដែរ ៕
កាត់ទឹកមិនដាច់ កាត់សាច់វាឈឺ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ វិប្បដិសារីនៅពេលកាត់កាល់កូនចៅ ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ធម្មតាទឹក គេមិនអាចកាត់ដាច់ទេព្រោះវាជាវត្ថុរាវ ។ ឯសាច់មនុស្សជាសាច់រស់ បើមានរបួស ឬកាត់ត្រង់ណាមួយដុំឲ្យដាច់ ទោះបីជាតូចប៉ុណ្ណាក៏ដោយ ក៏ប្រាកដជាឈឺមិនខាន ។
អត្ថប្បដិរូប
ពាក្យថា កាត់ទឹកមិនដាច់ លោកលើកយកមកគ្រាន់តែជាការឧបមា និងប្រៀបធៀបប៉ុណ្ណោះ ។ តាមការពិត លោកនិយាយទៅដល់ឪពុកម្ដាយខ្លះដែលខឹងក្រេវក្រោធជាខ្លាំងនឹងកូន ចៅដែលប្រព្រឹត្តអនាចារ អសីលធម៌ និងប្រព្រឹត្តខុសនឹងច្បាប់រដ្ឋ ។ ជាពិសេសគឺកូនមិនលុះដោយដំបូន្មានឪពុកម្ដាយ ឬ អាណាព្យាបាល ។ ទីបំផុតដោយទ្រាំមិនបាន គាត់ក៏សម្រេចិត្តកាត់កាល់វាចោលទៅ ។ ប៉ុន្តែលុះដល់ថ្ងៃក្រោយ ពេលរំសាយកំហឹង គាត់ក៏មានវិប្បដិសារី នឹកអាណិតអាសូរកូនចៅតាមក្រោយ ។
ដោយព្រហ្មវិហារធម៌ ដែលគាត់ធ្លាប់មាន និងមិនអាចកាត់ផ្ដាច់បាននោះ ចេះតែធ្វើឲ្យអារម្មណ៍គាត់នឹកមមៃពីសុខទុក្ខរបស់កូនចៅដែលឃ្លាត មិនដឹងទៅទីណា ។
ទោះគាត់ខំប្រឹងបំភ្លេច ឬខំប្រឹងយកជ័យជំនះលើចិត្តរបស់គាត់យ៉ាងណាក៏គាត់មិនអាចកាត់ ផ្ដាច់មនោសញ្ចេតនាបានដែរ ។ បើទុកណាជាគាត់មិនសម្ដែងអាការៈឲ្យគេដឹងក៏ដោយ ៕
ក្រពើលង់ទឹក តុលាការចាញ់ក្ដី
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ បញ្ហាយ៉ាងធ្ងន់ដែលមិនអាចជួយសម្រាលបាន ។
អត្ថាធិប្បាយ
លោកលើកយកសត្វក្រពើមកនិយាយនៅ ពេលនេះ គឺគ្រាន់តែជាការប្រៀបធៀប៉ុណ្ណោះ ។ ធម្មតាសត្វក្រពើមានការស្ទាត់ជំនាញជាទីបំផុតក្នុងការហែលទឹក ។ មួយជីវិតវា ក្រពើមិនដែលលង់ទឹកទេ ។ ប៉ុន្តែបើបែរជាវាលង់ទឹកវិញ គឺវាមានជំងឺជាទម្ងន់ ឬមានរបួសជាខ្លាំងមិនអាចឲ្យវាហែលទឹកបាន ទើបធ្វើឲ្យវាលង់ទឹកងាប់ទៅ ។
ពាក្យថា តុលាការ ក្នុងពេលនេះ លោកសំដៅយកមន្ត្រីកាត់សេចក្ដីក្នុងតុលាការ ។ តុលាការមានភារកិច្ចកាត់សេចក្ដីទៅតាមនីតិក្រម គឺក្រមរដ្ឋប្បវេណី និងក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ។ អ្នកផងដែលមានរឿងក្ដីក្ដាំនឹងគ្នា តែងរត់ទៅរកតុលាការឲ្យជួយរកយុត្តិធម៌ឲ្យខ្លួន ព្រោះតុលាការជាខ្លាំងច្បាប់ ។ រឿងចាញ់ ឬឈ្នះសម្រេចលើតុលាការទាំងអស់ ។ បើតុលាការសម្រេចយ៉ាងណា គឺយ៉ាងនោះហើយ ។
រឿងកាត់ក្ដីជាអាជីពរបស់តុលាការ ។ ហេតុនេះ ហើយបានជាគេកម្រឮថាមានមន្ត្រីតុលាការណាម្នាក់មានរឿងក្ដីក្ដាំ ណាស់ ។ ប៉ុន្តែបើបែរជាមានវិញ ហើយចាញ់ក្ដីទៀតនោះ រឿងនេះមិនធម្មតាទេ ។ គេជឿថាករណីនេះ តុលាការប្រាកដជាបានប្រព្រឹត្តនូវកំហុសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដែលមិនអាច ជួយសម្រួលសម្រាលបានឡើយ ៕
កំភ្លាញស្លាប់ពីព្រោះមាត់
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ការនិយាយពុំស្គាល់កាលគួរ ឬពុំគួរ ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ត្រីកំភ្លាញ ទោះនៅទីណាក៏មិនស្ងាត់កំបាំងដែរ ។ ជាទម្លាប់ពីកំណើតរបស់វាៗតែងធ្វើមាត់ចឹបៗ នាំឲ្យមានរលកដល់ផ្ទៃទឹកខាងលើ ។ ឯមនុស្សឃើញហើយក៏យកសន្ទូចមកស្ទូច ឬយកឈ្នាងមកជញ្ជាត់ ។ ត្រីកំភ្លាញក៏ងាប់អសារបង់ ។
អត្ថប្បដិរូប
មានមនុស្សមាត់ដាចខ្លះ និយាយអ្វីៗពុំសូវបានគិតដល់បរិយាកាសនៅជុំវិញខ្លួនទេ ។ គេនិយាយតាមការនឹកឃើញ ដោយពុំបានគិតថា រឿងនេះគួរនិយាយ ឬមិនគួរទេ ។ ជួនកាល គេនិយាយទៅប៉ះពាល់ដល់កិត្តិយសអ្នកមានអំណាចណាម្នាក់ ។
មិនស្ងាត់កំបាំង ស្រាប់តែគេមកចាប់យកទៅធ្វើទោសទណ្ឌ ជួនកាលរហូតដល់ស្លាប់ក៏សឹងមាន ៕
កុកភ្លេចជង់ តែជង់មិនភ្លេចកុកទេ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ជនល្មើសភ្លេចគុក តែគុកមិនភ្លេចជនល្មើសទេ ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ជង់ ជាអន្ទាក់តឿឥតដង មានតែជើងស្រួចខ្លីសម្រាប់ដោតជាប់ទៅក្នុងដី ។
កុកដើរមកចំរង្វង់ខ្សែធ្នាក់ៗ ក៏រឹតជើងជាប់ ។ ជួនកាលវារលាស់ជើងរួចផុត ។ ពេលវាដើរទៅ វាឥតគិតខ្វល់នឹងខ្សែអន្ទាក់ជង់ទៀតទេ ។ ប៉ុន្តែខ្សែធ្នាក់ជង់នៅតែរង់ចាំទទួលជើងកុកជានិច្ច ។
អត្ថប្បដិរូប
ជនល្មើសដែលប្រព្រឹត្តកំហុសឆ្គងរួចហើយៗរត់គេច ខ្លួន ឬរត់ចោលស្រុកបាត់ទៅ តែនឹកគិតថា គ្មានអ្នកណាដឹងទេ គឺវាភ្លេចសមត្ថកិច្ចអស់ហើយ ។ ប៉ុន្តែសមត្ថកិច្ចឥតមានភ្លេចវាទេ ។ ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ គេខំប្រឹងធ្វើការតាមដានស្រាវជ្រាវជាប់ជាប្រចាំដើម្បីឈានទៅរក ការចាប់ខ្លួន ។ កាលណាកិច្ចការគេមានលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់ហើយ គេក៏ចាប់ខ្លួនវាយកមកដាក់គុកទៀត ៕
ក្ដៅថ្ងៃមិនស្មើក្ដៅចិត្ត
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ គ្មានភ្លើងអ្វីក្ដៅស្មើនឹងភ្លើងទោសៈ ។
អត្ថាធិប្បាយ
កម្ដៅព្រះអាទិត្យ ឬកម្ដៅថ្ងៃ អ្នកប្រាជ្ញខាងវិទ្យាសាស្ត្របានពោលថា វាមានកម្ដៅរាប់ពាន់ម៉ឺនអង្សាសេ ។
ប៉ុន្តែទោះបីវាមានឋាមពលខ្លាំងក្លាយ៉ាងណាក៏ ដោយ ក៏នៅតែចាញ់កម្ដៅចិត្តទោសៈមនុស្សលោកដែរ ។ ព្រោះកម្ដៅថ្ងៃមិនអាចដុតកម្លោចភពផែនដី ឬដុតឲ្យឆេះសម្លាប់មនុស្សលោកបានទេ ។ ផ្ទុយទៅវិញ កម្ដៅភ្លើងចិត្តទោសៈមនុស្សលោកមានឋាមពលអាចដុតកម្លោចភពផែនដី ឬដុតឲ្យឆេះមនុស្សលោកខ្លួនឯងបាន ។ ព្រោះថាកាលណាមនុស្សលោកក្ដៅចិត្តហើយ គេធ្វើអាវុធប្រល័យលោក បំផ្លាញភពផែនដី និងជីវិតមនុស្ស សត្វ រុក្ខជាតិ ឲ្យអន្ដរធានតែក្នុងមួយប៉ព្រិចភ្នែកប៉ុណ្ណោះ ៕
កក់ក្ដៅដូចអាំងផេះ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ការទុកចិត្តដែលឥតខ្លឹមសារ ។
អត្ថាធិប្បាយ
មនុស្សដែលរងាតែងរកអាវក្រាស់ៗមកពាក់ដើម្បី ឲ្យកក់ក្ដៅ ។ បើគ្មានអាវពាក់ការពារទេ គេតែងបង្កាត់ភ្លើងអាំងឲ្យកក់ក្ដៅ ។
មនុស្សរងាពេលនេះ លោកនិយាយប្រៀបប្រដូចនឹងមនុស្សគ្មានទីពឹង ។ ដូច្នេះមនុស្សនេះត្រូវស្វែងរកទីពឹង គ្រាន់ជាបង្អែកពឹងពាក់ពំនាក់អាស្រ័យ ។ ការដែលស្វែងរកទីពឹងនេះ ជួនកាលក៏ពឹងទៅលើអ្វីដែលគ្មានផលប្រយោជន៍គ្មានខ្លឹមសារបន្តិច សោះ ។
ឧទាហរណ៍ៈ នាយ «ក» បានទៅពឹងពាក់លោក «ខ» ឲ្យជួយរកការងារធ្វើ ឬរកមុខរបរអ្វីមួយដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិត ។ តាំងពីថ្ងៃនោះមក នាយ «ក» ចេះតែសង្ឃឹម និងកក់ក្ដៅចិត្តជាប់ជានិច្ចថា គេមុខជាជួយរកមុខរបរស ឬការងារអ្វីមួយឲ្យខ្លួនមិនខាន ។ តែតាមពិតលោក «ខ» គ្រាន់តែបានទទួលអ៊ឺ‑អើ តែបបូរមាត់ប៉ុណ្ណោះ គឺឥតបានជួយរកអ្វីបន្តិចឡើយ ។
ម្យ៉ាងទៀត ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងស្រុកភូមិមួយដែលមានចោរលួច ចោរប្លន់ជាញឹកញាប់ ។ ប៉ុន្តែសមត្ថកិច្ចបង្ក្រាបហាក់ដូចជាគ្មានប្រសិទ្ធភាពសោះ ។ ដូច្នេះ ប្រជាពលរដ្ឋហាក់ដូចជាគ្មានជំនឿទៅលើសមត្ថកិច្ចសោះ គឺគេកក់ក្ដៅដូចអាំងផេះដែរ ៕
ក្ដាមស្រែណាកាត់ស្រែនោះ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ជនល្មួចនៅត្រង់ណាលួចនៅត្រង់នោះ ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ក្ដាម ជាសត្វចង្រៃ បើវានៅត្រង់ណា វាកាត់បំផ្លាញត្រង់នោះ ។ ហេតុនេះហើយ បានជាគេឃើញស្រែណាដែលសម្បូរក្ដាមច្រើន ស្រែនោះពុំសូវបានភោគផលល្អទេ ។ ព្រោះក្ដាមកាត់ស៊ីពន្លកស្រូវខ្ចីៗខ្ទេចខ្ទីរអស់ហើយ ។
គេមិនដែលឃើញក្ដាមដើរកាត់ស្រូវនៅស្រែណាឆ្ងាយៗពីកន្លែងវារស់នៅទេ ។
អត្ថប្បដិរូប
ក្ដាម លោកប្រៀបទៅនឹងមនុស្សល្មួច ។ ធម្មតា មនុស្សល្មួច បើនៅក្នុងស្រុកភូមិណា វាតែងលួចក្នុងស្រុកភូមិនោះ ។ ម្យ៉ាងទៀត មនុស្សល្មួចនេះ បើនៅក្នុងអង្គភាពវិញ គេឲ្យកាន់អង្ករ លួចអង្ករ បើឲ្យកាន់សាំង លួចសាំង ។ល។
សព្វថ្ងៃនេះ ដោយវិទ្យាសាស្ត្រជឿនលឿន ជនល្មួចនេះក៏ជឿនលឿនដែរ គឺវាមិននៅតែមួយកន្លែងទេ ។ វាធ្វើការបន្លាស់ទីកន្លែងមួយទៅទីកន្លែងមួយទៀត រហូតដល់ផ្លាស់ពីខេត្តមួយទៅខេត្តមួយទៀតផង ។ ព្រោះការលួចនេះគឺជាអាជីពសម្រាប់ពួកវាទៅហើយ ៕
ក្បាលអ្នកណាសក់អ្នកហ្នឹង
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ អ្នកណាធ្វើ អ្នកនោះទទួល ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ធម្មតាក្បាល និងសក់ ជារបស់នៅជាប់ជាមួយគ្នា ។ សក់ដុះនៅលើក្បាលអ្នកណា វាជាសម្បត្តិរបស់អ្នកនោះឯង ។ គឺគ្មានអ្នកណាផ្សេងយកក្បាលមកទទួល ឬរំលែកបានទេ ឬមានអ្នកណាផ្សេងមកតវ៉ាថា សក់លើក្បាលអ្នកឯងជារបស់ខ្ញុំដែរ ។
អត្ថប្បដិរូប
ពាក្យនេះលោកនិយាយប្រៀបធៀបទៅលើទង្វើអ្វីមួយ ដែលអ្នកណាម្នាក់បានប្រព្រឹត្ត បានធ្វើ បានសាង ។ រីឯលទ្ធផលដែលត្រូវផ្ដល់ឲ្យមកវិញគឺអ្នកធ្វើនោះឯងជាអ្នកទទួល ដោយមិនអាចអំពាវនាវហៅរក ឬជួលអ្នកណាផ្សេងឲ្យមកជួយទទួលរងទុក្ខទោស ឬជួយរំលែកបានទេ ។
ករណីនេះ សមដូចពាក្យចាស់លោកពោលថា «ភ្លើង អ្នកណាជាន់ អ្នកនោះឯងជាអ្នកក្ដៅ» ។
កង់ត្រាចកង់ធ្នង់
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ វាសនាកម្មមនុស្សម្នាក់ៗមិនមានភាពប្រាកដនិយមទេ ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
រទេះគោ ឬក្របី មានកាំ និងខ្នងកង់ធ្វើពីឈើខ្លឹម ស្វិតជាប់ល្អ ។
ខ្នងកង់ ផ្គុំឡើងពីឈើច្រើនកំណាត់ ។ កំណាត់នីមួយៗមិនប្រាកដជាប្រភេទឈើតែមួយមុខទេ ។ គេជ្រើសយកឈើដែលស្វិតមាំ ។ ជួនគេយកឈើត្រាចខ្លះ ឈើធ្នង់ខ្លះ មកផ្គុំចម្រុះគ្នា ។
ពេលគេបររទេះទៅ គេឃើញកំណាត់ឈើត្រាចនៅលើ ឈើធ្នង់នៅក្រោម ។ បន្ទាប់មក ឈើធ្នង់ឡើងលើ ឈើត្រាចមកនៅក្រោមម្ដងវិញ ។ កង់ត្រាច កង់ធ្នង់ ចេះតែផ្លាស់ប្ដូរគ្នាជារហូតទៅ ។
អត្ថប្បដិរូប
មនុស្សម្នាក់ៗរមែងមានវាសនាកម្មខុសៗគ្នា ។ ជួនកាល គេឃើញបុរស «ក» មានបុណ្យស័ក្តិខ្ពស់ ឬមានទ្រព្យសម្បត្តិស្ដុកស្ដុម្ភ ។ ឯបុរស «ខ» មានជីវភាពជាជនសាមញ្ញ ឬ ក្រីក្រតោកយ៉ាក ។ បន្ទាប់មក គេឃើញលោក «ក» ប្រព្រឹត្តខុសធ្លាក់បុណ្យស័ក្តិ ឬចាញ់ល្បែងធ្លាក់ខ្លួនក្រីក្រលំបាកលំបិនពេកក្រៃ ។ ឯបុរស «ខ» ស្រាប់តែរកស៊ីកាក់កប មានលុយចាយសម្បូរសប្បាយ មានឡានវីឡា ឡើងជាអ្នកមានស្ដុកស្ដម្ភ មានគេគោរពកោតក្រែងរអែងបុណ្យស័ក្តិទៀតផង ។
កុំប្រដៅក្រពើឲ្យហែលទឹក
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ មុនប្រដៅគេ ត្រូវដឹងពីសមត្ថភាពគេសិន ។
អត្ថានុរូប
សត្វក្រពើ មានការស្ទាត់ជំនាញបំផុតក្នុងការហែលទឹកតាំងពីកំណើតវាមក ព្រោះវាធ្លាប់រស់នៅតែក្នុងទឹកមួយជីវិត ។ ដូច្នេះមិនបាច់បង្វឹកវាឲ្យចេះហែលទឹកទេ ។
អត្ថប្បដិរូប
បើអ្នកចង់និយាយពីអ្វីដែលមានន័យប្រហាក់ប្រហែលនឹងការប្រៀនប្រដៅ គេតោងដឹងពីជំនាញរបស់គេសិន ។ ឧទាហរណ៍ៈ
- មិនត្រូវនិយាយពីបច្ចេកទេសធ្វើតុ ទូ តាំង ប្រាប់ដល់ជាងអាជីពតុ ទូ តាំងទេ ។
- មិនត្រូវនិយាយពីច្បាប់ប្រាប់បណ្ឌិតច្បាប់ទេ ។
- មិនត្រូវនិយាយពីគរុកោសល្យប្រាប់លោកសាស្ត្រាចារ្យទេ ។
សរុបមក គេមិនត្រូវនិយាយពីកិច្ចការអ្វីមួយប្រាប់ទៅអ្នកដែលមានអាជីពក្នុងកិច្ចការនោះទេ វៀរលែងតែគេសួរ ។
ក្របីនឹងចេក ក្អែកនឹងពងមាន់
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ របស់ជាទីចូលចិត្តនៃភាគីមួយ ។
អត្ថានុរូប
ធម្មតា ក្របី កាលណាឃើញស្លឹកចេក វាបោលតម្រង់ទៅរកស៊ីភ្លាម ព្រោះស្លឹកចេកជាចំណីយ៉ាងឆ្ងាញ់សម្រាប់វា ។ ឯពងមាន់ក៏ជាទីចូលចិត្តនៃសត្វក្អែកដែរ ។
អត្ថប្បដិរូប
សុភាសិតទាំងពីរឃ្លាខាងលើនេះ មានន័យតែមួយដូចគ្នា ។ លោកចង់និយាយដៅទៅលើរបស់ដែលជាកម្មវត្ថុ និងជាទីពេញចិត្តនៃភាគីមួយ ។ ដូចជា មនុស្សកាលណាបានឃើញមាសប្រាក់ កែវកង ពិទូរ្យសូរ្យកាន្ត តែងលោភលន់ចង់បានតាមតណ្ហារបស់ខ្លួន ។
គេអាចចែកសុភាសិតនេះបានម្យ៉ាងទៀតថា មនុស្សដែលស្រលាញ់គ្នា ត្រូវចិត្តគ្នា កាលណាបានឃើញគ្នា គេតែងរត់រកគ្នាជានិច្ច ។
កុំទុកចិត្តបរទេស កុំទុកចិត្តអភិនេស្ក្រម៍ កុំទុកចិត្តអភិប្រាយ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ កុំទុកចិត្តមនុស្ស ទោះក្នុងប្រភេទណាក៏ដោយ ។
អត្ថាធិប្បាយ
ព្រះរាជសម្ភារ ទ្រង់មានបន្ទូលថា ឲ្យប្រយ័ត្នមនុស្សបីពួកនេះគឺ ៖
កុំទុកចិត្តបរទេស
បរទេស គឺជាជាតិសាសន៍ទីទៃពីម្ចាស់ស្រុក ។ គេតែងមានទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី ជំនឿសាសនា វប្បធម៌ផ្សេងពីម្ចាស់ស្រុក ។ ទោះបីពួកនេះកើតក្នុងប្រទេសម្ចាស់ស្រុក ឬចូលជាតិសាសន៍ក៏ដោយ ។ មនុស្សដែលមានប្រពៃណី វប្បធម៌ខុសគ្នាបែបនេះ តែងមានចិត្តគំនិតប្លែកគ្នាពីម្ចាស់ស្រុកដែរ ។ ដូច្នេះ គេមិនត្រូវទុកចិត្តឲ្យអស់ពីពោះឡើយ ។
កុំទុកចិត្តអភិនេស្ក្រម៍
អភិនេស្ក្រម៍ គឺពួកជនដែលតាំង ខ្លួនថាជាអ្នកប្រព្រឹត្តនូវព្រហ្មចរិយាធម៌ ប្រកាន់ខ្ជាប់នូវសីលទាន ភាវនា ។ ពួកជននេះ រាប់ទាំងអ្នកបួសដែលតាំងខ្លួនថាជាអ្នកស្ងប់ ប្រកបដោយគុណធម៌ខ្ពស់ និងវិសេសវិសាលក្រៃលែងលើសគេ ។ គ្រប់ឥរិយាបថ ពួកខ្លះធ្វើឫករម្យទម ស្រគត់ស្រគំ សង្រួមឥន្ទ្រីយ៍គួរឲ្យគោរព ។ ប៉ុន្តែមានជនខ្លះ គ្រាន់តែយកខ្លួនមកជ្រកក្នុងស្បែកលា ។ ឯធាតុពិត នៅខាងក្នុងគឺជាសត្វខ្លាកំណាចដែលប្រកបដោយគ្រោះថ្នាក់យ៉ាង ក្រៃលែង ។
គេមិនត្រូវសម្គាល់មនុស្សល្អ ឬអាក្រក់ដោយគ្រាន់តែឃើញសម្បកក្រៅប៉ុណ្ណោះទេ ។ សមដូចពុទ្ធភាសិតពោលថា «អតិ សន្តេបិ នាស្មសេ» មិនត្រូវទុកចិត្តមនុស្សដែលធ្វើឫករម្យទមឡើយ ។
កុំទុកចិត្តអភិប្រាយ
អភិប្រាយ គឺជនដែលមានវោហារសព្ទម៉េតប្រាយ និងមានសម្ដីថ្វីមាត់ពូកែប្រាជ្ញប្រោក និយាយមិនចេះហត់ ទោះទៅទីណាក៏ឮសូរតែមាត់ ។ ព្រោះគេជាមនុស្សមានទេពកោសល្យក្នុងការនិយាយ ចេះធ្វើឲ្យគេជឿតាមទស្សនៈខ្លួន ។ ជនប្រភេទនេះ ក៏មិនគួរឲ្យទុកចិត្តទាំងអស់បានទេ ។
ការពារប្រសើរជាងព្យាបាល
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ការទប់ស្កាត់មុនប្រសើរជាងការដោះស្រាយ ។
អត្ថាធិប្បាយ
ហេតុការណ៍អ្វីដែលគេបានដឹងមុនថានឹងមានផល អាក្រក់ជាវិជ្ជមាននោះ គេត្រូវទប់ស្កាត់វាឲ្យបានមុនវាកើតឡើង ។ ដូចជាដឹងថា ៖
- បើគ្មានអនាម័យនឹងមានជំងឺ
- បើមិនអប់រំកូនចៅឲ្យល្អនឹងជាប់គុក
- បើមិនធ្វើរបងការពារភូមិស្ថាននឹងបាត់បង់ទ្រព្យសម្បត្តិ
- បើមិនប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងការធ្វើចរាចរនឹងមានគ្រោះថ្នាក់
- បើមិនរៀនសូត្រនឹងប្រឡងធ្លាក់
ដូច្នេះ គេត្រូវការពារមុន កុំឲ្យមានជំងឺ កុំឲ្យជាប់គុក កុំឲ្យចោរលួច កុំឲ្យគ្រោះថ្នាក់ កុំឲ្យប្រឡងធ្លាក់ ។ ព្រោះថា បើបណ្ដោយឲ្យផលអាក្រក់កើតឡើងទើបព្យាបាល ឬដោះស្រាយតាមក្រោយនោះ នាំឲ្យខាតបង់ប្រាក់កាស និងខាតបង់ពេលវេលា ។
កកក៏បាយ មេម៉ាយក៏ស្រី
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ការនិយាយលើកទឹកចិត្តខ្លួនឯង ។
អត្ថាធិប្បាយ
កកក៏បាយ
អ្នកទទួលទានបាយកក មកពីគ្មានបាយក្ដៅ ។ បើមានបាយក្ដៅ មុខជារុញបាយកកចេញ ។ ព្រោះបាយក្ដៅ យ៉ាងណាក៏ឆ្ងាញ់ជាងបាយកកដែរ ។ ម្ល៉ោះហើយ ចេះតែទទួលទានទាំងបង្ខំចិត្តទៅ ។ ប៉ុន្តែដើម្បីលើកទឹកចិត្តខ្លួនឯង ក៏និយាយថា បាយកកក៏បាយដែរ ឆ្អែតដូចតែគ្នា ។
មេម៉ាយក៏ស្រី
អ្នកដែលយកប្រពន្ធមេម៉ាយ ពុំមែនមានន័យថា រកប្រពន្ធក្រមុំពុំបាននោះទេ ។ ប៉ុន្តែមកពីមានកត្តាផ្សេងៗជាច្រើនដូចជា ៖
- ស្ត្រីមេម៉ាយខ្លះ មានរូបរាងស្អាត ស្រស់ប្រិមប្រិយ
- ស្ត្រីមេម៉ាយខ្លះ មានទ្រព្យសម្បត្តិ មានកិត្តិយស មានបុណ្យស័ក្តិ
- ស្ត្រីមេម៉ាយខ្លះ មានអំណោយទាន ឬមានឧបនិស្ស័យ ។
និយាយរួមទៅ សេចក្ដីស្នេហា ឬសេចក្ដីស្រលាញ់ពុំប្រាកដថា ក្រមុំ‑មេម៉ាយអ្វីទេ ឲ្យតែស្រលាញ់ ឬ ត្រូវចិត្តគ្នា ឬក៏មាននិស្ស័យនឹងគ្នា ក៏ស្រលាញ់គ្នាបានហើយ ។ ព្រោះសេចក្ដីស្រលាញ់ពុំរើសឋានៈ ឬ វណ្ណៈទេ ។ សមដូចពាក្យចាស់លោកពោលថា ឃ្លានឆ្ងាញ់ ស្រលាញ់ល្អ ។
ដូច្នេះ ដើម្បីលើកទឹកចិត្តខ្លួនឯង គេក៏ពោលថា មេម៉ាយក៏ស្រីដែរ គឺស្រីដូចតែគ្នា បង្កើតកូនបានដូចតែគ្នា ។
ក្អែកមួយជាក្អែកដប់
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ មាត់មនុស្សនិយាយតៗគ្នាក្លាយពីមួយជាដប់ ។
អត្ថាធិប្បាយ
ការនិយាយតៗគ្នាពីមាត់មួយទៅមាត់មួយ ម្នាក់ពន្លើសបន្តិច ម្នាក់ទៀតពន្លើសបន្តិច ។ បន្តគ្នាតែដប់ដងធ្វើឲ្យបាត់ភាពដើមអស់រលីង ។ រឿងនេះ លោកបានលើកឧទាហរណ៍ដូចតទៅ ៖
បុរសម្នាក់ទើបនឹងការប្រពន្ធរួចថ្មីៗ ។ ព្រឹកមួយ បុរសនោះទៅបត់ជើងក្នុងព្រៃក្រោយផ្ទះ ក៏ប្រទះឃើញកូនពាងមួយពេញដោយមាស ។ បុរសនោះក៏កាយដីកប់ទុក ។ ពេលមកដល់ផ្ទះ គេមិនហ៊ានប្រាប់ការណ៍ពិតដល់ប្រពន្ធទេ ខ្លាចនាងបិទមាត់មិនជិត ។ រួចគេក៏និយាយប្រាប់ប្រពន្ធថា នាងអើយព្រឹកមិញ ខ្ញុំបត់ជើងក្រោយផ្ទះ ស្រាប់តែមានក្អែកមួយហើរចេញពីគូទខ្ញុំ ។ ចូរនាងកុំនិយាយប្រាប់អ្នកណាឲ្យសោះ ។ ប្រពន្ធគិតថារឿងនេះចម្លែកណាស់ មិនអាចនៅស្ងៀមបាន ក៏ទៅទម្លាយប្រាប់មិត្តជិតស្និទ្ធម្នាក់ថា ប្ដីខ្ញុំបត់ជើងចេញក្អែកពីរ ។ មិត្តនោះនិយាយបន្តថា ចេញក្អែកបី ។ ការនិយាយប្រាប់គ្នាបន្តបែបនេះ បានកើនចំនួនឡើងដល់ដប់ ។
រឿងនេះមិនស្ងាត់ ក៏ទ្រង់ជ្រាបដល់ព្រះមហាក្សត្រ ។ ព្រះរាជាត្រាស់បង្គាប់ឲ្យនាំបុរសនោះចូលមកគាល់ ។ ព្រះអង្គត្រាស់ដណ្ដឹងសួរបុរសនោះ ។ លុះទ្រង់ព្រះសណ្ដាប់ហើយ ក៏ឈ្វេងយល់ថា បុរសនេះមានប្រាជ្ញាឆ្លាតវាងវៃណាស់ ចេះពិសោធរកកម្លាយដែលនិយាយតៗគ្នា ។ ព្រះអង្គក៏ត្រាស់បង្គាប់ឲ្យរាជបុរសទៅនាំយកពាងមាសនោះ មកដាក់ក្នុងឃ្លាំងព្រះរាជទ្រព្យ រួចតែងតាំងបុរសនោះជាមន្ត្រីគ្រប់គ្រងឃ្លាំងជារៀងរហូតមក ។
ក្ដិចសង្អារបញ្ជល់គ្នា
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ការញុះញង់បំបែកបំបាក់សាមគ្គី ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
សត្វសង្អារ បើនៅក្នុងក្រុមជាមួយគ្នា វាមិនខាំគ្នាទេ ទោះជាគេចាប់ដាក់ឲ្យខាំគ្នាក៏ដោយ ។ ប៉ុន្តែបើគេចាប់វាក្នុងក្រុមជាមួយគ្នាមកក្ដិចគូទ រួចដាក់ឲ្យខាំគ្នា វានឹងខាំគ្នាវក់វី លែស្គាល់ងាប់រស់ ព្រោះវាបាត់បង់លក្ខណៈធម្មជាតិ ។
អត្ថប្បដិរូប
មនុស្សធ្លាប់រស់ក្នុងសង្គម ឬក្នុងអង្គភាពជាមួយគ្នា ធ្លាប់ស្រលាញ់រាប់អានគ្នាដូចបងប្អូន ។ ប៉ុន្តែបើមានមនុស្សខូចមកញុះញង់ ដោយម្ដងទៅចាក់ពន្យុះខាងនេះ ម្ដងខាងនោះ ។ មិនយូរប៉ុន្មាន ភាគីទាំងពីរ ក៏ក្លាយទៅជាសត្រូវស៊ីសាច់ហុតឈាមគ្នា ។
កាំបិតចិតដងឯង
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ រងគ្រោះព្រោះចំណេះខ្លួនឯង ។
អត្ថាធិប្បាយ
ចំណេះដែលចេញទៅហើយ ស្រាប់តែត្រលប់បែរមកឲ្យទុក្ខទោសដល់ម្ចាស់ដើមវិញ ។ ឧទារហណ៍ ៖
គ្រូក្បាច់គុនម្នាក់ បានបង្រៀនក្បាច់គុនដល់សិស្សឲ្យចេះសព្វគ្រប់ទាំងអស់ ។ លុះចេះសព្វគ្រប់ស្នៀតអស់ហើយ សិស្សនោះក៏សុំសាកល្បងជាមួយគ្រូដើម្បីពិសោធនូវចំណេះរបស់ខ្លួន ។ ការប្រយុទ្ធសាកល្បងរវាងគ្រូ និងសិស្សក៏ចាប់ផ្ដើម ។ លុះប្រយុទ្ធបន្តិចទៅ ដោយគ្រូមានវ័យចាស់ខ្សោយកម្លាំងផងនោះ ក៏រាងទន់ដៃជាមួយសិស្សរបស់ខ្លួនដែលកំពុងពេញកម្លាំង ។ ទីបំផុតគេឃើញគ្រូអុកគូទដោយសារល្បិចស្នៀតខ្លួនឯងដែលបង្រៀនឲ្យទៅ សិស្ស ។ ហេតុនេះហើយបានជាគ្រូពីដើមមួយចំនួន ចេះតែលាក់ល្បិចស្នៀតខ្លះទុកគ្រាន់ការពារខ្លួន ។
កំហឹងទល់កំហល់
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ យកកំហឹងទៅទល់នឹងការក្រេវក្រោធ ។
អត្ថាធិប្បាយ
ភាគីមួយកំពុងខឹងក្រេវក្រោធ ច្រឡោតតោងតូងទៅលើភាគីមួយទៀត ។ ភាគីទីពីរនេះ កាលបើដឹងថា គេកំពុងខឹងនឹងខ្លួនហើយក៏មិនបានរំងាប់ចិត្ត ឬខន្តីអត់ធន់ទេ គេបែរជាមានប្រតិកម្មតបតវិញយ៉ាងខ្លាំងក្លា ។
ភាគីទី១ កំពុងតែខឹងក្រេវក្រោធស្រាប់ផង លុះឃើញគេមកតតាំងដូចនេះ វិស័យដូចសាំងមកជះលើភ្លើងឆេះព្រៃ ។ កំហឹងទល់កំហល់បែបនេះ ទីបំផុតក៏ក្លាយទៅជាសោកនាដកម្មយ៉ាងសាហាវ មានស្លាប់មានរស់គួរឲ្យតក់ស្លុត យ៉ាងហោចណាស់ ក៏មានភាគីណាមួយដឹកចូលមន្ទីរពេទ្យជាមិនខាន ។
ក្របីស៊ីស្មៅក្នុងអូរ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ អ្នកកណ្ដាលស៊ីរះទាំងសងខាង ។
អត្ថាធិប្បាយ
អត្ថានុរូប
ធម្មតាអូរ ឬ ប្រឡាយ ពេលរដូវប្រាំង ទឹករីងអស់ បើនៅក៏រាក់ដែរ ឬក៏នៅដក់ដោយអន្លើៗ ។ ឯស្មៅក៏ដុះលាស់ខៀវខ្ចីតាមច្រាំងអូរទាំងសងខាង ។
សត្វក្របី តែងចុះទៅក្នុងអូរស៊ីស្មៅតាមច្រាំងខាងឆ្វេងផង ខាងស្ដាំផង គឺវាស៊ីរះទាំងសងខាង រួចផឹកទឹក ឬដេកត្រាំទឹកក្នុងបាតអូរនោះទៅ ។
អត្ថប្បដិរូប
ន័យខាងលើនេះ លោកធ្វើការប្រៀបធៀបទៅនឹងមនុស្សដែលតាំងខ្លួនជាអ្នកកណ្ដាល ហើយស៊ីរះទាំងសងខាង ។ ដូចជា មេអណ្ដើក អ្នកកាត់សេចក្ដី អ្នករត់ការទិញលក់ ។ល។ អ្នកកណ្ដាលនេះ គេទាញយកផលប្រយោជន៍ទាំងសងខាង គឺស៊ីពីអ្នកដើមបណ្ដឹងផង ពីអ្នកចុងបណ្ដឹងផង ស៊ីពីខាងអ្នកទិញផង ពីខាងអ្នកលក់ផង ។ល។
ការស៊ីរះទាំងសងខាងដូចនេះ លោកហៅថា ដូចក្របីស៊ីស្មៅក្នុងអូរ ។
កោរសក់កុហកព្រះ
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ជ្រកក្រោមទង់សាសនាដើម្បីរកស៊ី ។
អត្ថាធិប្បាយ
នៅក្នុងសាសនាព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ តែងមានជនខិលខូចមួយចំនួនតូចចូលទោជ្រកក្រោមទង់សាសនាដើម្បីរក ស៊ីចិញ្ចឹមជីវិត និងគ្រួសារ ។ ដូចជា អ្នកខ្លះកោរសក់ ស្លៀកសពាក់ស តាំងខ្លួនជាអ្នកកាន់សីលប្រាំ ចាំសីលប្រាំបី ។ ពេលទៅណាម្ដងៗ គេស្ពាយថង់យាមមួយដាក់បរិក្ខាផ្សេងៗ មានទៀន ធូបជាដើម មើលទៅគួរឲ្យគេជឿថា ជាសំណព្វរបស់ព្រះ ។
គេឃើញជនមួយចំនួនទៀត ធ្វើសកម្មភាពជាលោកអាចារ្យ ឬតាជី យាយជី ដើរកាន់ក្រដាសកម្មវិធីបុណ្យតាមតែប្រទះវត្តណាក៏បាន ។ ជននេះតែងយកលេសថា អង្គាសបច្ច័យយកទៅកសាងព្រះវិហារវត្តនេះវត្តនោះ ។ ជួនកាលគេកាន់ក្រដាសកម្មវិធីហួសកាលបរិច្ឆេទទៀតផង ។ ជនខ្លះទៀត គឺជាលោកអាចារ្យមែនទែនតែម្ដង ។ ប៉ុន្តែមានមួយចំនួនតូច ឆ្លៀតកេងយកផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនដែរ ។
មានស្រមណ៍កំណោរមួយចំនួនទៀត កោរសក់បួសក្នុងសាសនាទៅហើយ តែឆ្លៀតរកស៊ីក្រោមទង់សាសនាដែរ ។ ដូចជា ធ្វើគ្រូស្រោចទឹក ធ្វើខ្សែចង្កេះ ខ្សែគាថាឲ្យរកស៊ី ឲ្យឡើងបុណ្យស័ក្តិ ។ល។ មានសង្ឃខ្លះទៀត ធ្វើកន្សែងស្នេហ៍ មន្តអាគមអូមអាម កាប់មិនមុតដុតមិនឆេះ ។ល។
អាចារ្យខ្លះ សង្ឃខ្លះ បើមានគេអញ្ជើញ ឬនិមន្តទៅសូត្រមន្តរំដោះគ្រោះ លើករាសី តែងតែសម្លឹងមើលអ្នកដែលមក តើមានឬក្រ មានឡានថ្មីថ្លៃៗឬចាស់ ។ បើអ្នកមាន និងជាពិសេសឡានថ្មី មានតម្លៃខ្ពស់ គេរៀបចំខ្លួនយ៉ាងរហ័ស ។ បើឡានចាស់ ឬថ្មើរជើង គេរាងច្រិមច្រុមបន្តិច ជួនមិនទៅតែម្ដង ដោយប្រាប់ថា ជាប់រវល់ ឬមិនស្រួលខ្លួន ។
អ្នកកោរសក់ដូចករណីខាងលើនេះ សុទ្ធតែបោកប្រាស និងកោរសក់កុហកព្រះទាំងអស់ ។
ក្មេងអាងយំ ធំអាងកាប់ ចាស់អាងស្លាប់
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ ការអាងតាមវ័យរបស់ខ្លួន ។
អត្ថាធិប្បាយ
មនុស្សម្នាក់ៗមិនថាក្មេង ឬចាស់ទេ សុទ្ធតែមានការអាងរៀងៗខ្លួន ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍ ឬការពារខ្លួន ។
ក្មេងអាងយំ
កាលណាក្មេងចង់បានអ្វីតាមបំណង វាបានជ្រើសយកការយំជាអាវុធសំខាន់របស់វា ។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាគេឃើញក្មេងៗយំច្រើនជាងគេ ទោះនៅទីណាក៏ដោយ ។ ការយំរបស់វាជាអាវុធស័ក្តិសិទ្ធិសំខាន់ណាស់ ព្រោះអាចឲ្យវាបានសម្រេចនូវគោលបំណងបានជាស្ថាបពរ ។ ដូចជា បើចង់ញ៉ាំអ្វី ឬចង់បានល្បែងលេង វាតែងយំលំអុកឲ្យម៉ែឪទិញឲ្យ ។ បើម៉ែឪមិនទិញឲ្យទេ វាប្រើការយំខ្លាំងៗភ្លាម ។ ដូចនេះ ទោះបីម៉ែឪមិនចង់ទិញឲ្យក៏ដោយ ក៏ត្រូវតែទិញឲ្យដែរ ។ ជួនកាល ម៉ែឪមិនជាប់លុយមកក៏ដោយ ក៏សុខចិត្តខ្ចីលុយគេទិញតម្រូវតាមបំណងកូនសិនដែរ ។
ធំអាងកាប់
មនុស្សធំយំលែងសម ហើយក៏គ្មានឥទ្ធិពលទៅលើអ្នកណាដែរ ។ តែគេមានកម្លាំងពេញខ្លួន គេក៏ជ្រើសយកកម្លាំងបាយជាអាវុធសំខាន់របស់គេ ។ ដូច្នេះ កាលណាគេចង់សម្រេចនូវគោលបំណងអ្វីមួយ គេយកកម្លាំងក្នុងខ្លួនមកដោះស្រាយ ។ ដូចជា គេចង់យកជ័យជម្នះលើអ្នកណាម្នាក់ គេតែប្រើការដាល់តប់ទាត់ធាក់ កាប់សម្លាប់គូប្រយុទ្ធឥតប្រណី ដើម្បីបន្ថយកំហឹងក្រេវក្រោធរបស់គេ ។
ចាស់អាងស្លាប់
មនុស្សចាស់កម្លាំងខ្សោយ ម៉្លោះហើយគ្មានអ្វីអាងនឹងគេ ក៏ជ្រើសយកសេចក្ដីស្លាប់មកអាង ។ កាលណាគាត់មានកំហឹង គេតែងឮគាត់និយាយថា អញ ចំណាស់ហ្នឹងហើយ អញមិនខ្លាយអាណាទេ ខ្លាំងណាស់ត្រឹមស្លាប់ គ្មានអាណាជៀសស្លាប់រួចទេអ៎ា បើមិនជឿទេ សាកចូលមកមើល… បើអញមិនទាន់ដួលទេ គឺឯង… ។
កូនខូចព្រោះមេបា
Filed under: ឃ្លាំងគំនិត
និយមន័យៈ កង្វះខាតការអប់រំកូន ។
អត្ថាធិប្បាយ
បុរាណាចារ្យតែងបន្ទោសថា កូនខូចព្រោះតែឪពុកម្ដាយខ្វះការអប់រំទូន្មានប្រៀនប្រដៅ ។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រះពុទ្ធដីការក៏មានចែងថា មាតាបិតាជាបុព្វាចារ្យ គឺជាគ្រូដើម ឬជាគ្រូទី១របស់កូនប្រុស្រី ។ ដូច្នេះ បើគ្រូដើមចេះអប់រំកូនឲ្យដើរត្រូវតាមគន្លងធម៌ កូនៗច្បាស់ជាក្លាយទៅជា «អតិជាតបុត្ត» គឺកូនល្អលើសជាងការអប់រំទៅទៀត ។ ព្រោះកូនៗកាលនៅតូច និស្ស័យវាប្រៀបដូចក្រដាស «ស» មួយសន្លឹក ។ បើគេផាត់ពណ៌អ្វីលើក្រដាសសនេះ វានឹងដិតច្បាស់ល្អជាមិនខាន ។ តាមន័យនេះ បើឪពុកម្ដាយខ្លះ មានការចេះដឹងខ្លួនឯងតិចមែន តែចេះអប់រំកូនឲ្យល្អតាំងពីនៅក្មេង លុះដល់កូនធំឡើង ទោះបីសង្គមដឹកនាំឲ្យខិលខូចខ្លះ ក៏គង់នៅល្អមួយកម្រិតដែរ ។ ជាពិសេស ឪពុកម្ដាយខ្លះស្រលាញ់កូនខ្លាំងពេក ទំយើកូនខ្លាំងពេក បណ្ដែតបណ្ដោយកូនខ្លាំងពេក លុះដល់កូនធំឡើង ច្បាស់ជាប្រាសចាកសីលធម៌ ប្រព្រឹត្តតែអំពើពាលា មានចោរកម្ម ជាដើមមិនខាន ។
ម្យ៉ាងទៀត ឪពុកម្ដាយខ្លះជាមនុស្សអវិជ្ជា ប្រព្រឹត្តតែអំពើថោកទាប មានការឆក់ កាប់សម្លាប់គេជាដើម ។ ឪពុកម្ដាយប្រភេទនេះ មិនបានអប់រំកូនទាល់តែសោះ ។ ម្ល៉ោះហើយ កូនក៏ក្លាយជា «អវជាតបុត្ត» មិនខាន គឺកូនដែលអាក្រក់ជាងឪម៉ែទៅទៀត ។
